اسید هیالورونیک (به انگلیسی: Hyaluronic Acid - به اختصار HA) نام یک ترکیب شیمیایی آلی است. این ترکیب را با نام هیالورونان (Hyaluronan) نیز میشناسند و باز مزدوج آن، هیالورونیت نام دارد. سدیم هیالورونیت مثالی از باز مزدوج هیالورونیک اسید است. این اسید به ECM قابلیت فنري و لغزندگی می دهد .
این ماده بخشی از ماتریس برونیاختهای مهره داران را تشکیل میدهد، بخش مهمی از بافت همبند، قسمت عمده مایع مفصلی (با ویژگی لیز کننده) است و همچنین نقش مهمی در کوچ یاختهها و ایجاد تومورها ایفا میکند.
اسید هیالورونیک پلیمری تشکیل شده از واحدهای د-گلولورونیک اسید و ان-استیل گلوکزآمین است. زنجیرههای هیالورونیک اسید میتوانند شامل ۲۵۰۰۰ واحد یا حتی بیشتر هم باشند و وزن مولکولی این زنجیرهها بین ۵۰۰۰ تا ۲۰ میلیون دالتون متغیر است.
اسید هیالورونیک توسط آنزیمی به نام هیالورونان سنتتاز ساخته میشود. انسان حداقل ۳ نوع آنزیم هیالورونان سنتتاز به نامهای HAS2, HAS۱ و HAS۳ دارد.
آنزیمهای HAS۱ و HAS۲، هیالورونیک اسیدهای با وزن مولکولی بالا تولید میکنند، در حالی که HAS۳ سازنده هیالورونیک اسیدهای سبک است. هیالورونیک اسید توسط آنزیمی به نام هیالورونیداز تخریب میشود.
کاربرد این ماده زمانی ارزشمند میشود که روی مولکولهای آن عملیات پیوند فضایی مولکولی که به اصطلاح crosslink معروف است صورت پذیرد که تکنولوژی خاص دارد که چند کشور محدود به این تکنولوژی دست یافتهاند. کلاس لینک کردن این ماده زمان قدرت حفظ رطوبت یا آب را چند برابر میکند.[نیازمند منبع] خاصیت جذب آب
اسید هیالورونیک میتواند -در مقایسه با حجم خود- مقدار بسیار زیادی آب را جذب کرده و تمرکز دهد (هر گرم اسید شش لیتر آب به خود جذب میکند). به عنوان مثال ۹۸٪ زجاجیه چشم انسان از آب تشکیل یافته که به وسیلهٔ ۲٪ اسید هیالورونیک در محل متمرکز گشتهاست.[نیازمند منبع] استفادههای پزشکی
اسید هیالورونیک در پزشکی مصرفهای بسیاری دارد و برای چنین مواردی از تاج خروس، تاج مرغ و تاج دیگر انواع ماکیان-مخاط حلزون (هشدار: خطر آلرژی پروتئین پرندگان!) و همچنین از طریق پرورش استرپتوکوکها بدست میآید. این ماده در داروهای درمان آرتروز، خشکی چشم، خشکی بینی، بیاختیاری ادراری و همچنین عمل جراحی آب مروارید یا زجاجیه چشم به کار میرود.[نیازمند منبع] استفاده در جراحی زیبایی اسید هیالورونیک در پزشکی ترمیمی و جراحی زیبایی استفادههای بسیار دارد. با جاسازی اسید هیالورونیک در زیر چروکهای پوست (مانند صورت) یا هر بخش لازم از بدن از جمله در بافت پستان یا کپل، حجم مورد نظر با تمرکز آب در منطقه تولید میشود. اسید هیالورونیک در زیر پوست تا ۸ ماه و در بافتهای دیگر چون پستان یا کپل تا سه سال پایدار میماند.