تعداد نظرات
0 دیدگاه
تعداد لایک
5 پسندیدن
تاریخ انتشار
دوشنبه ۲۲ آذر ۱۴۰۰
بازدید
195 نفر
کدام پدیده زمین شناسی در تمام حاشیه های ورقه های سازنده سنگ کره زمین به وجود می آید
فصل 4 زمین ساخت ورقه ای
جابه جایی قاره ها
در سال ۱۹۱۲ میلادی یک دانشمند آلمانی به نام «وگنر» با شواهدی که بدست آورده بود، اظهار داشت که حدود ۲۰۰ میلیون سال پیش تمام خشکی ها به هم متصل بوده و خشکی یک تکه ای را ساخته اند. این خشکی عظیم رفته رفته به دو خشکی بزرگ تقسیم شد و پس از میلیون ها سال هر یک از دو خشکی قطعه قطعه شده و قاره های امروزی را بوجود آوردند.
پس از مرگ وگنر، تعداد کمی از زمین شناسان نظریه ی وی را تحسین برانگیز خواندند و برای اثبات آن بدنبال شواهد بهتری بودند. در فاصله سال های ۱۹۵۰ تا ۱۹۶۸ پیشرفت شایان فناوری، امکان مطالعه زمین شناسان را بر روی قسمت های ناشناخته ی زمین، خصوصاً کف اقیانوسها فراهم آورد. در سال ۱۹۶۸ با توجه به مجموعه اطلاعات و شواهد بدست آمده ، نظریه وگنر مبدل به یک نظریه ی جامعتری با عنوان زمین ساخت ورقه ای شد. بر اساس این نظریه، سنگ کره ی زمین یک تکه نیست. بلکه از تعدادی ورقه های کوچک و بزرگ تشکیل شده است. برخی از این ورقه ها در زیر اقیانوس ها واقعند. برخی در زیر قاره ها و پاره ای هم ، قسمت هایی از هر دو را در بر می گیرند. همه ی ورقه ها که تا عمق حدود ۲۰ تا ۱۵۰ کیلومتری ادامه دارند، می توانندآزادانه و مستقل از هم حرکت کنند.
دانشمندان عقیده دارند که دما و فشار در زیر سنگ کره به اندازه ای است که سنگ ها حالتی شکل پذیرو خمیر مانند دارند. دما در همه ی قسمتهای این بخش خمیری یکسان نیست. قسمت های زیرین دمای بیشتر و قسمت هایی رویی دمای کمتری دارد. این اختلاف دما سبب می شود که قسمت های زیرین چگالی کمتری نسبت به قسمتهای رویی داشته باشد. اختلاف چگالی در قسمت های خمیری گوشته سبب برقراری جریان جابه جایی (همرفتی) بسیار کندی می شود( حدود چند سانتی متر در سال) یعنی مواد سازنده نرم کره به آرامی بالا می آیند، سپس به طرفین … و انجام به سمت پایین کشیده می شوند. وقتی در نرم کره چنین جریانی بوجود می آید. ورقه های سنگ کره بر روی آن می خزند و همراه آن جابه جا می شوند.
در این حالت ورقه های سنگ کره د رمحلی که جریان رو به بالا باشد از هم دور می شوند و سپس به زیر ورقه ی مقابل فرو می روند.
پدیده های حاصل از حرکت ورقه ها:
ورقه ها به سه شکل مختلف می توانند نسبت به هم جابه جا شوند
۱ – ورقه های دور شونده :
بیشتر محل هایی که ورقه ها از هم دور می شوند، در اقیانوس ها قرار دارند . در این مناطق ،مواد مذاب از شکاف موجود در بین دو ورقه خارج شده و درهمان سخت می شوند و پوسته جدیدی را بوجود می آورند. از این رو، هر ساله چند سانتی متر بر وسعت اقیانوس ها افزوده می شود، خروج مواد مذاب در این مناطق سبب بوجود آمدن رشته کوههایی در میان اقیانوس ها می شود. این رشته کوهها زنجیره ی پیوسته ای را می سازند به طول آن در مجموع بیش از ۶۰۰۰۰ کیلومتر است. رشته کوههای میان اقیانوسی، محل وقوع تعدادی از زمین لرزه ها و آتش فشان هاست.
ورقه های نزدیک شوند :
۲ – چون ورقه های نزدیک شونده خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مختلفی دارند . پدیده های حاصل به یکی از صورت های زیر خواهد بود.
الف – برخورد ورقه های اقیانوسی با ورقه قاره ای :
در این محل ها ورقه ی اقیانوسی به زیر ورقه ی قاره ای کشیده می شود و با خم شدن لبه ی ورقه ها، گودال عمیق اقیانوسی به موازات قاره و در داخل اقیانوس بوجود می آید. ورقه های ایقانوسی به همراه خود تعدادی از رسوبات دریایی را به پائین می کشاند. وقتی این مواد به عمق حدود ۱۰۰ متر می رسند، ذوب می شوند و از شکاف های ورقه ای قاره ای ،خود را به بالا می کشند و سبب بوجود آمدن کوههای آتش فشانی بر روی قاره ها می شوند. گودال های عمیق در اطراف آن، محل وقوع زلزله های شدید است.
ب – برخورد ورقه های اقیانوسی :
در این محل ها، یکی از ورقه ها به زیر دیگری فرو می رود و با خم شدن لبه ورقه ها، گودال عمیق اقیانوسی بوجود می آید. ورقه ی فرو رانده شده مانند حالت قبل ذوب می شود و مواد مذاب حاصل از آن، این بار از بستردریا خارج می گردد. با ادامه فعالیت این آتش فشان ها، جزایری سر از آب بیرون می آورند که به مجموعه ی آن ها جزایر اقیانوسی گفته می شود. اطراف این گودال ها محل وقوع تعداد دیگری از زلزله های شدید است.
پ – برخورد دو ورقه ای قاره ای :
در این محل ها، ورقه ای به زیر ورقه دیگر فرو نمی رود، زیرا جرم هر دو کم و مساوی است نتیجه چنین برخوردی،ایجاد کوه و زلزله های شدید است.
ورقه هایی که در کنار هم می لغزند:
در این محل ها نه پوسته ی جدیدی بوجود می آید و نه ورقه ای تخریب می شود. بلکه فقط ورقه ا از کنار هم عبور می کنند، در بیشتر مواقع ممکن است این جا به جایی برای مدتی صورت نگیرد و انرژی ذخیره گردد و به هنگام آزاد شدن انرژی ، حرکت ناگهانی ورقه ها سبب زلزله های شدیدی شود.
فکر کنید
در محل ورقه های دورشونده،مرتباً سنگ کره ی جدید تشکیل می شود، در این صورت آیا وسعت زمین هم اکنون در حال افزایش است؟
اگر پدیده جبرانی وجود نداشته باشد، باید بر وسعت زمین همچنان افزوده شود، اما سطح زمین مقداری ثابت است یعنی در مناطقی مانند محل برخورد ورقه های نزدیک شوند، قسمتی از سنگ کره از بین می رود.
فکر کنید
۱ – گفته می شود هر چقدر تعداد زلزله های کوچک در یک منطقه بیشتر باشد ،بهتر است به نظر شما دلیل چیست؟
به همراه وقوع هر زلزله هر چند کوچک مقداری از انرژی ذخیره شده آزاد می شود و درنتیجه از احتمال وقوع زلزله شدید – که با آزاد شدن انرژی زیادی همراه است کاسته می گردد.
۲ – کدام پدیده ی زمین شناسی در تمام حاشیه های ورقه های سازنده سنگ کره زمین بوجود می آید؟
زلزله ، تقریباً تمامی زمین لرزه های دنیا در حاشیه ی ورقه های سازنده سنگ کره زمین بوجود می آیند.
سؤال از متن فصل ۴ :
۱ – حرکت ورقه ها نسبت به هم سه شکل مختلف می تواند صورت بگیرد . این سه شکل کدامند؟
۱) دو ورقه از هم دور می شوند .
۲) دو ورقه با یکدیگر برخورد می کنند
۳) دو ورقه در کنار هم می لغزند
۲ – چگونگی دور شدن تدریجی دو ورقه از یکدیگر را توضیح دهید.
مواد مذاب از شکاف موجود در بین ورقه خارج شده و در همان جا سخت می شوند و پوسته ی جدیدی را بوجود می آورند.
۳ – پدیده های حاصل از برخورد دو ورقه اقیانوسی با ورقه قاره ای را نام ببرید.
۱ ) گودال عمیق اقیانوسی
۲) کوه های آتش فسانی
۴ – چرا در محل ورقه هایی که در کنار هم می لغزند، زلزله های شدیدی رخ می دهد؟
در این محل ها فقط ورقه ها از کنار هم عبور می کنند. در بیشتر مواقع ممکن است این جا به جایی برای مدتی صورت نگیرد و انرژی ذخیره گردد و به هنگام آزاد شدن انرژی، حرکت ناگهانی ورقه ها سبب زلزله های شدید می شود.
۵ – نتیجه برخورد دو ورقه ی قاره ای چیست؟
در این محل ها، رقه ای به زیر ورقه ی دیگر نمی رود. زیرا جرم هر دو، کم و مساوی است . نتیجه ی چنین برخوردی ایجاد کوه و زلزله های شدید است.
1- موارد استفاده فسیل شناسان از فسیل ها را نام ببرید ؟
1 - 1- برای تعیین نحوه ی تکامل جانداران 2- تشخیص آب و هوای گذشته 3- نوع تحولات یک منطقه
2- دلايل وگنر براي جابه جايي قاره را نام ببريد ؟ ( سه مورد )
2 - فسیل یک نوع گیاه فقط در نواحی خاصی یافت شده است 2- تشابه برخی از ستگ های قاره ها با هم 3- تشابه شکل کناره های دو قاره با هم
3- نظريه زمين ساخت ورقه اي را توضيح دهيد .
3- بر اساس این نظریه ، سنک کره زمین یک تکه نیست بلکه از تعدادی ورقه های کوچک و بزرگ تشکیل شده است . برخی از این ورقه ها در زیر اقیانوس ها واقع اند ، برخی درزیر قاره ها و پاره ای هم ، قسمت هایی از هر دو را در بر می گیرد
4- به نظر شما دما در همه قسمت هاي زيرين سنگ كره يكسان است ؟ پاسخ خود را توضيح دهيد ؟
4 - خیر قسمت های زیرین دمای بیش تری و قسمت های رویی دمای کمتری دارند .
5-علت احتمالي حركت سنگ كره را توضيح دهيد .
5 - اختلاف دمای سنک کره ، باعث می شود که قسمت های زیرین آن چگالی کم تری نسبت به قسمت های رویی داشته باشند . اختلاف چگالی در قسمت های خمیری گوشته سبب برقراری جریان همرفتی بسیار کندی می شود یعنی مواد سازنده نرم کره به آرامی بالا می آیند ، سپس به طرفین و سر انجام به سمت پایین کشیده می شوند . وقتی در نرم کره چنین جریانی به وجود آید ، ورقه های سنگ کره روی آن می خزند و همراه آن جابه جا می شوند .
6- ورق ها به سه شكل مختلف مي توانند نسبت به هم جا به جا شوند. آن ها را نام ببريد .
6-1- ورقه های دور شونده 2- ورقه های نزدیک شونده 3-1- ورقه هایی که در کنار هم می لغزند
7- پديده هاي حاصل از دور شدن ورقه ها را نام ببريد.
7- زلزله 2- آتشفشان 3- چین خوردگی 4- به وجود آمدن کوه های میان اقیانوسی 5- بوجود آمدن گودال های اقیانوسی
8- الف- چگونگي دور شدن تدريجي دو ورقه از يكديگر را توضيح دهيد
الف- در محل ورقهای دور شونده ( اقیانوس ها ) ، مواد مذاب از شکاف موجود در بین دو ورقه خارج شده و در همان جا سخت می شود و پوسته ی جدیدی را بوجو می آورند . از این رو هر ساله چند سانتی متر بر وسعت اقیانوس ها افزوده می شود .
ب- پديده هاي حاصل از دور شدن ورقه ها را نام ببريد
. ب- خروج مواد مذاب از این مناطق باعث بوجود آمدن رشته کوه های میان اقیانوسی می شود .
9- چرا پديده هاي حاصل از ورقه هاي نزديك شونده به صورت هاي مختلف ديده مي شوند ؟
9- زیرا ورقه های نزدیک شونده خصوصیات فیزیکی و شیمیایی مختلفی دارند .
10- چگونگي برخورد ورقه اقيانوسي با ورقه قاره اي را توضيح دهيد.
10 - در این محل ها ورقه های اقیانوسی به علت سنگینی به زیر ورقه ی قاره ای کشیده می شود و با خم شدن لبه ها ، گودال عمیق اقیانوسی به موازات قاره در داخل اقیانوس به وجود می آید .
11- پديده هاي حاصل از برخورد ورقه ي اقيانوسي با ورقه قاره اي را توضيح دهيد
11- برخورد این دو ورقه سبب به وجود آمدن کوه های آتشفشانی بر روی قاره ها می شود .
12- پديده حاصل از برخورد دو ورقه اقيانوسي چيست ؟ چگونگي آن را توضيح دهيد ؟
12- جزایر قوسی - در اثر برخورد این دو ورقه ، یکی از ورقه ها به زیر دیگری فرو می رود و با خم شدن لبه ی ورقه ها ، گودال عمیق اقیانوسی به وجود می آید ورقه های فرو رانده شده ذوب می شود و مواد مذاب حاصل ازآن از بستر دریا خارج می گردد . با ادامه این فعالیت این آتشفشان ها جزایری سر از آب بیرون می آورند که به مجموعه ی آنها جزایر قوسی گفته می شود .
13- برخورد دو ورقه ي قاره اي به يكديگر ، موجب تشكيل كدام پديده ها مي شود .
13- ایجاد کوه . زلزله های شدید
14- جزاير قوسي را تعريف كنيد. ؟
14 - مجموعه جزایری که در اثر برخورد دو ورقه اقیانوسی به یکدیگر تشکیل می شوند .
15- پديده حاصل از ورقه هايي كه در كنار هم مي لغزند چيست ؟
15- زلزله های شدید
16- نظريه وگنر را براي جابه جايي قاره ها را توضيح دهيد .
16- وگنر معتقد بود که حدود 200 میلیون سال پیش تمام خشکی ها به هم متصل بوده و خشکی یک تکه ای را می ساختنه اند . این خشکی عظیم رفته رفته به دو خشکی بزرگ تقسیم شده و پس از میلیون ها سال هر یک از دو خشکی ، قطعه قطعه شده و قاره های امروزی را به وجود آوردند
17- چرا هر ساله چند سانتي متر بر وسعت اقيانوس ها افزوده مي شود ؟
17- زیرا در محل ورقه های دور شونده ( اقیانوس ها ) ، مواد مذاب از شکاف موجود در بین دو ورقه خارج شده و در همان جا سخت می شوند و پوسته جدیدی را بوجود می آورند
18- علت تشكيل گودال هاي عميق اقيانوسي چيست ؟
18 - بر اثر برخورد دو ورقه اقیانوسی یا یک ورقه اقیانوسی با یک ورقه قاره ای یکی از ورقه ها به زیر دیگری فرو رفته و با خم شدن لبه ی ورقه ها ، گودال عمیق اقیانوسی به وجود می آید .
19- شكل هاي الف و ب محل بوجود آمدن تعداد زيادي از آتشفشان ها ي فعال كره زمين را نشان مي دهد . با توجه به شكل ها به سؤالات زير پاسخ دهيد .
الف- چگونگي به وجود آمدن آتشفشان ها در اين دو منطقه را توضيح دهيد.
44- الف )در شکل( الف) که محل برخورد ورقه اقیانوسی با ورقه ی قاره ای را نشان می دهد ورقه اقیانوسی به علت سنگینی به زیر ورقه های قاره ای کشیده می شود و باعث به وجود آمدن گودال عمیق اقیانوسی می شود . ورقه ی اقیانوسی به همراه خود مقداری از رسوبات دریایی را به پایین می کشاند وقتی این مواد به عمق حدود 100 کیلومتری می رسند ذوب می شوند و از شکاف ورقه ی قاره ای خود را به بالا می کشانند و کوه های آتشفشانی را بوجود می آورند . در شکل( ب) که محل برخورد دو ورقه اقیانوسی با یکدیگر را نشان می دهد یکی از ورقه ها به زیر دیگری فرو می رود و با خم شدن لبه ی ورقه ها ، گودال عمیق اقیانوسی به وجود می آید . ورقه های فرو رانده شده ذوب می شود و مواد مذاب حاصل از آن ، از بستر دریا خارج می گردد و کوه های آتشفشانی را به وجود می آورد
ب- آتشفشان هاي اين دو منطقه چه تفاوتي با هم دارند ؟
ب) در شکل( الف) جزایر قوسی تشکیل می شوند که مجموعه ی چند جزیره آتشفشانی است ولی در شکل ( ب) کوه های آتشفشانی تشکیل می شوند
پ- در اين دو منطقه علاوه بر آتشفشان ، چه پديده هاي ديگر زمين شناسي اتفاق مي افتد ؟
ج) در اطراف این گودال های عمیق ، زلزله های شدید به وقوع می پیوندد
نمونه سوالات مربوط به فصل ۴
الف ) جملات درست و نادرست را مشخص کنید.سپس شکل صحیح جملات نادرست را بنویسید.
1-ایجاد جزایر قوسی ، حاصل برخورد دو ورقه ی اقیانوسی است.
2 – در محل ورقه های نزدیک شونده ، سنگ کره ی جدید تشکیل می شود.
3 – جزایر قوسی پدیده ی حاصل از برخورد ورقه ی اقیانوسی با ورقه ی قاره ای است .
4 – نقشه ی محل زلزله ها می تواند حاشیه ی ورقه های سازنده سنگ کره را مشخص کند.
5 – بیش تر محل هایی که ورقه های سنگ کره از هم دور می شوند، در قاره ها قرار دارند.
6 – وقتی یک ورقه ی قاره ای به ورقه ی اقیانوسی برخورد می کند ، به دلیل سنگین تر بودن به زیر آن کشیده می شود .
7 – طی هزاران سال آینده قاره ی آمریکا از قاره ی آفریقا دورتر می شود.
(ب)در متن زیر چند غلط علمی وجود داردآن را پیدا کنید و صحیح آن را بنویسید.
( بر اساس نظریه ی زمین ساخت ورقه ای سنگ کره ی زمین یک تکه است و از تعداد زیادی ورقه های کوچک و بزرگ تشکیل شده است . این ورقه ها فقط در زیر اقیانوس ها واقع اند . عمق این ورقه ها حدود 2 تا 10 کیلومتری سطح زمین قرار دارد. )
(پ) جاهای خالی را با واژه های درست پر کنید .
1 – از بر خورد دو ورقه ی قاره ای ، ............ حاصل می شود .
( گودال اقیانوسی/کوه/رشته کوه های میان اقیانوسی )
2 – رشته کوه های میان اقیانوسی در محل ورقه های ............... تشکیل می شود .
( نزدیک شونده /دور شونده / لغزنده )
3 – بیش تر محل هایی که ورقه ها از هم دور می شوند در .................... قرار دارند .
4 – پدیده ای که در تمام حاشیه های سازنده ی سنگ کره به وجود می آید ............ است.
( زلزله / آتشفشان )
5 - بر اساس نظریه ی زمین ساخت ورقه ای، ......... زمین از تعدادی ورقه های کوچک وبزرگ تشکیل شده است.
( سنگ کره ی/نرم کره ی/پوسته ی)
6 – تفاوت .......... در قسمت های خمیری گوشته سبب برقراری جریان همرفتی می شود.
(ت) فرهاد و امیر در حال بررسی نقشه جهان نما بودند . فرهاد گفت : (چه قدر جالب است که اکثر آتش فشان های فعال در حاشیه ی قاره ها قرار دارند.) امیر گفت : ( این مسئله مربوط به دور شدن دو ورقه ی سنگ کره از هم است.) فرهاد گفت : ( اما به نظر من این پدیده مربوط به نزدیک شدن دو ورقه است.)
ارائه شده توسط : حسین ایزدی
در وب سایت : جم نما
به نظرتان بیشتر چه محتوای در جــم نـما منتشر شود؟