رابطه ایمان و عمل چگونه است پیام نهم

در درس قبل با برخی از صفات خداوند، آشنا شدیم. دانستیم که خالق هستی از تمام اعمال و رفتار ما آگاه است. او خیر و صلاح بندگان خویش را می‌خواهد و… . با این حال افرادی را می‌بینیم که با اینکه خدا را به عنوان خالق هستی می‌شناسند؛ اما به دستورات او چندان توجهی نمی‌کنند. اینان با آنکه خداوند را آگاه بر تمام اعمال آشکار و پنهان خود می‌دانند، گاهی در حضور او گناه می‌کنند؛ با آنکه می‌دانند قوانین الهی برای نجات انسان از پلیدی‌ها و سوق دادن او به سوی زندگی سعادتمندانه است، بازهم از دستورات او سرپیچی می‌کنند.
همهٔ این موارد نشان می‌دهد که شناخت ما از خالق خویش و رهنمودهای او به تنهایی، اطاعت و عمل به دستوراتش را درپی نخواهد داشت، بلکه در کنار شناخت خداوند نیازمند حقیقت دیگری هستیم تا سبب انجام دستورات او توسط ما شود. به نظر شما آن حقیقت چیست؟
گاهی اوقات، انجام دادن کاری را مفید می‌دانیم اما در انجام آن کوتاهی می‌کنیم؛ مثلاً می‌دانیم که چند دقیقه ورزش در روز، سلامت و شادابی می‌آورد؛ اما برای انجام آن برنامه ریزی نمی‌کنیم. همچنین به زیان برخی کارها آگاهی داریم، اما از آنها دوری نمی‌کنیم. می‌دانیم رفتارها و کارهای ناشایست پایان خوبی به همراه ندارد؛ اما آنها را ترک نمی‌کنیم.
این نمونه‌ها نشان می‌دهد که تنها شناخت و آگاهی از یک مطلب برای عمل به آن کافی نیست؛ بلکه باید آن شناخت، به مرحلهٔ ایمان برسد. یعنی به آنچه می‌دانیم، ایمان داشته باشیم. به عبارت دیگر، علم و شناخت مانند چراغی است که راه را نشان می‌دهد؛ اما داشتن چراغ، به تنهایی انگیزهٔ لازم برای حرکت در آن راه را در انسان ایجاد نمی‌کند. ایمان مشوق و محرک ما برای رفتن به سمت عمل است.

حقیقت ایمان

حال این سؤال مهم پیش می‌آید که «ایمان» چیست؟
ایمان، اعتماد و باور قلبی کامل به یک موضوع یا حقیقت است، باوری که شوق عمل به آن حقیقت را در انسان ایجاد می‌کند. پس اگر کسی به دانسته‌های خویش ایمان داشته باشد، عمل به آنها نیز به همراه آن خواهد آمد. به همین جهت حضرت علی (ع) می‌فرماید:
ایمان و عمل دو برادر همراه و دو دوست جدایی ناپذیرند.
بنابراین شناخت ما از خدا وقتی منجر به عمل به دستورات او خواهد شد که این شناخت به مرحلهٔ ایمان برسد. اگر ما با تمام وجود به خدا ایمان بیاوریم، عمل به دستورات او نیز به دنبال آن خواهد آمد؛ اما چگونه می‌توانیم ایمان به خدا را در درون خود تقویت کنیم؟

بیشتر بدانیم

از کوزه همان برون تراود که در اوست

به نظر شما اگر کسی ادعا کند که در قلبش به خدا ایمان دارد؛ اما در عمل او یعنی در گفتار و رفتار و حتی نوع پوشش او نشانی از ایمان به خدا مشاهده نشود، ادعای ایمان او واقعی است؟
اتاقی را با چند پنجره باز تصور کنید. شما بیرون از اتاق ایستاده‌اید. اگر هنگامی که همه جا تاریک است، یک نورافکن بزرگ را در این اتاق روشن کنند، از بیرون چه چیزی دیده می‌شود؟
آیا امکان دارد در حالی که پنجره‌ها بازند و مانعی هم بر سر راه نور قرار ندارد، از این اتاق روشن هیچ نوری خارج نشود؟
چشم، گوش، زبان و بقیهٔ اعضای بدن ما، پنجره‌های قلب ما هستند.
اگر نور ایمان واقعی در قلب کسی وجود داشته باشد، بدون شک این نور از قلب او فراتر می‌رود و در گفتار و رفتار او نمایان می‌شود و اگر قلب کسی به دلیل گناهان تیره و تار شده باشد، تأثیر آن در گفتار و کردار او نیز ظاهر می‌شود؛ به قول معروف: «از کوزه همان برون تراود که در اوست».

راه‌های دستیابی و تقویت ایمان به خدا

قرآن کریم و پیشوایان معصوم راه‌های رسیدن به ایمان را به ما نشان داده‌اند. این راه‌ها، ما را از مرحلهٔ شناخت خدا به مرحلهٔ ایمان واقعی به او می‌رساند و سبب تقویت و محکم شدن ایمان نیز می‌شود. برخی از این راه‌ها عبارت‌اند از:
1- یاد و ذکر خداوند: حضور خداوند در خاطر ما در همهٔ لحظات زندگی، در آغاز صبح، در طول روز و هنگام کار و تحصیل و در انتهای شب، سبب افزایش ارتباط ما با خدا و تقویت ایمان به او می‌شود. یکی از حکمت‌های نمازهای پنج گانه، زنده نگه داشتن یاد خدا در تمام طول شبانه روز است. همچنین توصیهٔ فراوان به قرائت قرآن در طول شبانه روز نیز برای تقویت ایمان در دل است، تا آنجا که خداوند گوش سپردن به آیات قرآن را یکی از عوامل افزایش ایمان برشمرده است.
اِنَّمَا المُؤمِنونَ الَّذين اِذا ذُکِِرَ اللّٰهُ وَجِلَت قُلوبُهم وَ اذا تُِلیَت عَلَیهِم آیاتُه و زادَتهُم ایمانًا
مؤمنان فقط کسانی هستند که وقتی یاد خدا شود، دل‌هایشان (از بیم نافرمانی و کوتاهی در انجام دستورات او) ترسان است و چون آیات خدا بر آنها تلاوت شود ایمانشان افزون می‌گردد.

بیشتر بدانیم

مشغله‌های مداوم، وسوسه‌های شیطان و خواهش‌های نفسانی، آدمی را از یاد خدا غافل می‌کند. برای زدودن غفلت‌های مداوم، تلاوت روزانهٔ قرآن کریم توصیه شده است. داشتن برنامه‌ای روزانه برای خواندن آیات قرآن یکی از کارهای ثابت بزرگان و پیشوایان دین بوده است؛ به گونه‌ای که امام خمینی رحمة اللّٰه علیه در طول شبانه روز در هشت زمان مختلف به قرائت قرآن می‌پرداختند.
علاوه بر خواندن قرآن، به جا آوردن نماز در پنج زمان، هم حال غفلت را به حال ذکر و یاد خدا مبدل می‌کند و هم گناهان را می‌شوید.
پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید:
«تا زمانی که مؤمن بر نمازهای پنج گانه در وقت آن محافظت کند، شیطان پیوسته از او در هراس است».
مراجع عالی قدر از جمله رهبر کبیر انقلاب اسلامی، امام خمینی (ره)، علاوه بر اینکه خود بر رعایت این موضوع مراقبت می‌کردند، همواره در رهنمودهای اخلاقی خود بر اقامهٴ نماز اول وقت تأکید داشتند و می‌فرمودند: نمازهای پنج گانه را در پنج وقت بخوانید.

2- انجام کارهای نیک و دوری از گناهان: همان طور که ایمان به خداوند، عمل به دستورات او را به دنبال دارد، باید دانست که عمل به دستورات الهی نیز موجب تقویت ایمان می‌شود؛ یعنی میان این دو، رابطهٔ دو سویه است و هر کدام دیگری را تقویت می‌کند. هر عمل نیکی، ایمان ما را قوی می‌کند و هر گناه، چون غباری صفحهٔ دل را می‌پوشاند و به اندازهٔ خود، مانع رسیدن نور ایمان به آن می‌گردد.

امام صادق (ع) می‌فرماید:
آنچه ایمان را در دل پایدار می‌کند، دوری از گناهان است.

فعّالیت کلاسی (صفحهٔ 25 کتاب درسی)

امام علی می‌فرماید: هم‌نشینی با انسان‌های هوسران، موجب از بین رفتن ایمان می‌شود. با توجه به این حدیث، بیان کنید دوستی با افراد فاسد چگونه موجب از بین رفتن ایمان می‌شود؟ انسان را از یاد خدا دور می‌کنند، از رفتار نیک باز می‌دارند، به سوی گناه سوق می‌دهند و این چنین ایمانش، را ضعیف می‌سازند.

3- الگو قرار دادن انسان‌های مؤمن: یکی از راه‌های تقویت ایمان، مطالعه و تفکر در زندگی انسان‌های مؤمن و سرمشق قرار دادن آنها در مسیر زندگی است. این افراد به دلیل ایمان بالای خود، نمونه‌های مناسبی برای ما هستند تا با پیروی از راه و رسم زندگی آنان و الگو گرفتن از اخلاق و رفتارشان، بتوانیم همچون این افراد، بر ایمان خویش به خداوند بیفزاییم. در قرآن کریم بارها داستان زندگی پیامبران و نیز زنان و مردان مؤمن دیگر برای الگو گرفتن ما بیان شده است. زنان بزرگی چون حضرت مریم سلام اللّٰه علیها و آسیه سلام اللّٰه علیها و مردانی همچون حضرت محمد (ص)، حضرت ابراهیم ، و… .

فعّالیت کلاسی (صفحهٔ 26 کتاب درسی)

به ترجمه آیات توجه کنید: «و خداوند برای کسانی که ایمان آوردند، همسر فرعون را مثال می‌زند؛ آنگاه که گفت: پروردگارا، نزد خودت برایم خانه‌ای در بهشت بنا کن و مرا از فرعون و عمل او و مردم ستمکار نجات بده. همچنین مریم دختر عمران را مثال زده است؛ همان کسی که خود را پاکدامن نگاه داشت…» به نظر شما چه ویژگی‌هایی در حضرت مریم و آسیه وجود داشت که خداوند آنان را به عنوان الگو معرفی می‌کند؟

آثار ایمان

هنگامی که جوانه‌های ایمان در قلب ما پدیدار شود، تحولی شگرف در درون خود احساس خواهیم کرد که گویی، تولدی دوباره یافته‌ایم. آن گاه آثار ایمان به خدا را در جای جای زندگی خود مشاهده خواهیم کرد. برخی از این آثار، عبارت‌اند از:
1- آرامش: از تأثیرات مهم ایمان به خدا، دست یافتن به آرامش روحی است. مهم‌ترین دلیل این آرامش این است که خداوند دل و جان آدمی را به گونه‌ای آفریده که جز با یاد و نام او، آرام نمی‌گیرد. وقتی انسان در این دنیا به هریک از خواسته‌های دنیایی که سال‌ها آرزویش را داشته است می‌رسد، پس از مدتی از آن دلزده می‌شود؛ زیرا هیچ خواسته‌ای نمی‌تواند جای خواستهٔ واقعی قلب را، که همان رسیدن به خداست، بگیرد. از این روست که قرآن می‌فرماید:
الَّذينَ آمَنوا وَ تَطمَِئنُّ قُلوبُهُم بِذكر اللِّٰه اَلا بِذکِر اللِّٰه تَطمَِئنُّ القُلوبُ
آنها کسانی هستند که ایمان آوردند و دل‌هایشان با یاد خدا آرام می‌گیرد. آگاه باشید که دل‌ها تنها با یاد خدا آرام می‌گیرد.٭
2- رهایی از سردرگمی و بی‌هدفی: کسی که در زندگی خود، هدف والا و ارزشمندی نداشته باشد، احساس بیهودگی می‌کند؛ زیرا داشتن هدف به زندگی انسان معنا می‌بخشد. هدف زندگی انسان‌های مؤمن، برخاسته از اعتقاد به خداست. آنان معتقدند نه تنها انسان، بلکه آفرینشِ همه چیز برای رسیدن به هدف مشخصی است و کاری که انسان باید انجام دهد، این است که با کمک گرفتن از فرستادگان الهی، آن هدف را کشف کرده و برای رسیدن به آن بکوشد. این افراد هیچ گاه در زندگی احساس پوچی نمی‌کنند؛ زیرا می‌دانند که خدا از خلق کردن آنان هدفی داشته و در این جهان، به حال خود رها نشده‌اند.
اَفَحَسِبتُم اَنَّما خَلَقناکُم عَبَثًا وَ اَنَّکُم الَینا لا تُرجَعونَ
آیا گمان کردید که ما شما را بیهوده آفریدیم و به سوی ما بازگردانده نمی‌شوید؟
کسانی که ایمان به خدا ندارند؛ ناگزیر زندگی را در همین چند روز دنیا خلاصه می‌کنند و آن را بی معنا می‌دانند. اینان ناگزیرند خودشان هدفی برای این زندگی بسازند و خود را با آن مشغول کنند. برخی از این افراد تنها هدف زندگی خود را رسیدن به پول و مقام و شهرت، قرار می‌دهند. دسته‌ای دیگر خود را به لذت‌های زودگذر دنیا مشغول می‌سازند و غرق در شهوات می‌گردند.گروهی نیز هدف خود را فخر فروشی به دیگران با ماشین و لباس و مد و… قرار می‌دهند. مشخص است که این کارها به جای اینکه انسان را به مقصد و هدف اصلی خلقت برساند، از آن دور می‌سازد.

فعّالیت کلاسی (صفحهٔ 28 کتاب درسی)

آیهٔ زیر را بخوانید و با توجه به معنای آن یکی دیگر از آثار ایمان به خدا را بیان کنید.
فَاَمَّا الَّذینَ آمَنوا باللِّٰه وَ اعتَصَموا بهٰ فَسَیُدخِلُهُم فی رَحمٍَه مِنهُ و فَضْلٍ و یَهدیهِم الَیِه صِراطًا مُستَقیمًا
و اما کسانی که به خدا ایمان آوردند و به او تمسک جستند، به زودی (خدا) آنان را در رحمت و فضل خود وارد خواهد کرد و آنان را به سوی خود، به راه راست، هدایت می‌کند.

بیشتر بدانیم

نشانه‌های انسان مؤمن

بسیاری از ما دوست داریم بدانیم که انسان‌های مؤمن چه ویژگی‌ها و نشانه‌هایی دارند تا خودمان را با این ویژگی‌ها بسنجیم و در صورت نداشتن برخی از این صفات و ویژگی‌ها، آنها را در خود ایجاد کنیم. خداوند در آیات ابتدایی سوره مؤمنون به توصیف ویژگی‌های انسان های مؤمن می‌پردازد و آنها را این گونه معرفی می‌کند:
بی تردید مؤمنان رستگار شدند، آنها که؛ نمازشان را با خشوع و فروتنی در برابر خداوند به جا می‌آورند.
از کارهای لغو و بی فایده دوری می‌کنند.
زکات مالشان را می‌پردازند.
دامان خود را از آلوده شدن به گناه و بی‌عفتی حفظ می‌کنند،...
امانتدارند و به عهد خود وفا می‌کنند.
بر انجام به موقع نمازشان مراقبت می‌کنند.
اینان وارث بهشت‌اند و در آن جاودانه خواهند ماند... .

خودت را امتحان کن (صفحهٔ 28 کتاب درسی)

١- توضیح دهید چرا با اینکه از خوبی برخی کارها آگاهیم؛ اما آن کارها را انجام نمی‌دهیم؟ علم و شناخت مانند چراغی است که راه را نشان می‌دهد. اما داشتن این چراغ، به تنهایی در انسان انگیزه لازم را برای رفتن به سمت آن راه ایجاد نمی‌کند، بلکه این ایمان است که بر انگیزاننده و محرک ما برای رفتن به سمت عمل است.
۲- دو مورد از راه‌های تقویت ایمان به خدا را بنویسید. 1- تفکر پیرامون آیات خدا در گستره هستی 2- یاد و ذکر خداوند
۳- مهم‌ترین دلیلی که باعث می‌شود انسان‌های مؤمن از آرامش روحی برخوردار باشند، چیست؟ کسی که به خدا ایمان دارد، مقصد و جایگاه نهایی خود را نه در دنیا بلکه در نزد خدا جست‌وجو می‌کند و برای همین از ناملایمات دنیا دچار اضطراب و ناراحتی نمی‌شوند.

الهی

رَبَّنا اِنَّنا سَمِعنا مُنادِیًا یُنادی لِلایمانِ اَن آمِنوا بِرَبِّکُم فَآمَنّا رَبَّنا فَاغفِر لَنا ذُنوبَنا وَ کَفِّر عَنّا سَیِّئاتِنا وَ تَوَفَّنا مَعَ الاَبرارِ
پروردگارا، ما صدای ندا دهنده‌ای را شنیدیم که مردم را به ایمان فرا می‌خواند که به پروردگارتان ایمان آورید اینک ما ایمان آوردیم. پروردگارا، گناهان ما را بیامرز و بدی‌های ما را بپوشان و ما را با نیکو کاران (و در مسیر آنان) بمیران.

---

ارائه شده توسط : حسین ایزدی

در وب سایت : جم نما