قابوس نامه اثر کیست

نصیحت‌نامه مشهور به قابوس‌نامه[۱] کتابی است پندی در آیین زندگی، تألیف امیر عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندر بن قابوس بن وُشمگیر بن زیار و تألیف آن به سال ۴۷۵ قمری است، ولی دکتر عبدالمجید بدوی به‌دلایلی سال تألیف آن را میان ۴۵۷–۴۶۲ هجری قمری می‌داند. در قابوس‌نامه با بازتاب پندنامه‌ها و اندرزهای ایران باستان، اهمیت سخن، اهمیت خرد و تأکید بر اعتدال روبه‌رو می‌شویم.[۲]

نام قابوس‌نامه از نام مؤلف که در تواریخ به نام قابوس دوم معروف است، گرفته شده‌است. وی این کتاب را به نام فرزندش گیلان‌شاه در ۴۴ فصل نوشته، به این قصد که اگر وی پس از او حکومت را حفظ کند یا به رتق و فتق کارهای دیگر بپردازد، بداند چگونه وظایف خود را انجام دهد و همچنین به منظور تربیت فرزند، رسوم لشکرکشی، مملکت‌داری، آداب اجتماعی و دانش و فنون متداول را مورد بحث قرار داده‌است. سبک نگارش کتاب نثر مُرسَل یا همان نثر ساده و بی‌پیرایه معمولِ قرن‌های چهارم و پنجم هجری قمری به سبک بلعمی و بیهقی است.[۳]
محتویات

۱ بخش‌ها
۲ کشاورزی در قابوس نامه
۳ اشعار طبری در قابوس نامه
۴ چاپ‌ها
۵ منابع
۶ پانویس

بخش‌ها

قابوس‌نامه مشتمل است بر ۴۴ باب که به‌استثنای چهار باب اول که در حکمت و معرفت است سایر باب‌ها در آداب زندگانی است و مولف در هر باب از ابواب زندگی از «فزونی گهر در آموختن» گرفته تا «آیین شراب خوردن» و «مزاح کردن و نرد و شطرنج باختن» پندهای حکیمانه‌ای آورده که به قول جمال‌زاده سرتاسر بر اساس علم و تجربه و ژرف‌بینی استوار است نه مثل اغلب کتابهای اخلاقی فارسی دیگر زاییده عقاید و نظریات مذهبی که چه بسا پذیرفتن آن و کارساختن بدان برای جوانان مشکل و غیرمقدور می‌باشد.[۴]
کشاورزی در قابوس نامه

اگر دهقانی باشی، وقت کارهای دهقانی را شناسنده باش و نیز چیزی را که بکار باید بستن مگذار که از وقت بگذرد، و اگر دو روز پیش از وقت بکاری، به که دو روز پس از وقت؛ و آلت کشت و جفت ساخته و بسیجیده دار و بگوی تا گاوان نیکو خرند و به علف نیکو دارند و همیشه جفتی گاو آسوده جداگانه نگاه دار، تا اگر گاوی را از آن گاوان علت رسد، از کار فرونمانی و وقت کشت از تو درنگذرد؛ و چون وقت کشتن و درودن نباشد، پیوسته از زمین شکافتن غافل مباش و تدبیر کشت سال آینده امسال کن و همیشه کشت در زمینی کن که (خویشتن پوش) بود که هر زمینی که خویشتن را نتواند پوشید، ترا هم نتواند پوشید … زودکار و ستوده کار باش تا هواخواهانت بسیار باشند.[۵]
اشعار طبری در قابوس نامه

عنصرالمعالی کیکاووس در قابوس نامه اشعاری به زبان طبری (مازندرانی) نیز سروده‌است که این زبان در قرن چهارم گویش متداول گرگان قدیم بوده‌است. بیت زیر نمونه ای از اشعار طبری عنصرالمعالی در قابوس نامه می‌باشد.[۶][۷]
چنین گونه دونا که بوین هر زونه. به گور خته نخسه اون کس به خونه.
چاپ‌ها

این کتاب مکرر به طبع رسیده، از جمله در ایران هفت بار منتشر شده که چاپ پنجم توسط استاد سعید نفیسی به سال ۱۳۱۲ طبع و چاپ ششم به اهتمام دکتر عبدالمجید بدوی در تهران به سال ۱۳۳۵ انتشار یافته و همچنین در انگلستان جزو انتشارات اوقاف گیب به‌اهتمام «روبن لوی» به سال ۱۹۵۱ منتشر شده و نیز چند بار در هند انتشار یافته‌است. نصیحت‌نامه مشهور به قابوس‌نامه تصحیح سعید نفیسی با ویراستاری عزیزالله علیزاده در سال ۱۳۸۵ در تهران منتشر شد. تصحیح قابوس‌نامه به کوشش غلامحسین یوسفی در سال ۱۳۴۵ منتشر شده‌است.[۸][۹]

---

ارائه شده توسط : حسین ایزدی

در وب سایت : جم نما