معنی و کلمات درس اول فارسی هفتم

این شعر از نظامی گنجوی شاعر معروف ایرانی در قرن ششم و اوایل هفتم است. او معروفترین داستان سرای ایران است. آثار او عبارتند از: 1) مخزن الاسرار 2) لیلی و مجنون 3) خسرو و شیرین 4) هفت پیکر 5) اسکندرنامه

نکته: قالب شعر مثنوی است و این شعر تحمیدیه و در ستایش خداوند است.

ای نام تو بهترین سرآغاز / بی نا تو، نامه کی کنم باز؟

معنی: ای خدایی که نام تو بهترین نام برای آغاز هر کاری است، بدون ذکر نام تو نمی توانم کتابم را شروع کنم.

آرایه ادبی و زبانی: این بیت سه جمله است / بعد از ای منادای محذوف وجود دارد / نام تو، نهاد و بهترین سرآغاز، مسند است / آرایه تلمیح اشاره به حدیث پیامبر: هر کاری که با نام خدا آغاز نشود، ابتر (ناقص) است. / آرایه تکرار: نام، تو / آرایه مراعات نظیر: سرآغاز، نامه / آرایه واج آرایی: صامت م، ن / آرایه جناس: نام، نامه

ای یاد تو مونس روانم / جز نام تو، نیست بر زبانم

معنی: ای خداوندی که ذکر تو همیشه همدم روح و جان من است؛ من همیشه در حال گفتن ذکر تو هستم.

آرایه ادبی و زبانی: این بیت سه جمله است. بعد از ای، منادای محذوف وجود دارد. / بیت پنج ترکیب اضافی دارد. (یاد تو. مونس روان. روان من. نام تو. زبان من) / آرایه تکرار: تو / آرایه تشبیه: یادِ خداوند به مونس و همدم تشبیه شده است. / آرایه واج آرایی: صامت ن / آرایه تشخیص: برای روان مونس و همدم در نظر گرفته شده است.

ای کارگشای هرچه هستند / نام تو، کلید هرچه بستند

معنی: ای خدایی که آسان کننده ی کارها هستی، نام تو مانند کلیدی است که درهای بسته را می گشاید.

آرایه ادبی و زبانی: این بیت سه جمله است. ای (حرف ندا) و کارگشا (منادا). / آرایه تکرار: هرچه / آرایه تشبیه: نام خدا به کلید تشبیه شده است. / آرایه جناس: هستند، بستند

ای هست‌کن اساس هستی / کوته ز درت، دراز دستی

معنی: ای خدایی که آفریننده جهان هستی. کسی توانایی این را ندارد که در برابر تو قدرت نمایی کند.

آرایه ادبی و زبانی: این بیت دو جمله است. ای (حرف ندا) و هست‌کن (منادا). / آرایه اشتقاق: هست‌کن، هستی / آرایه جناس: هستی و دستی / آرایه واج آرایی: صامت س، ت

هم قصه نانموده، دانی / هم نامه نانوشته، خوانی

معنی: تو از سرنوشت انسان ها با خبر هستی و از دعا و خواسته های ما با خبر هستی.

آرایه ادبی و زبانی: این بیت دو جمله است. / آرایه‌ی تکرار: هم / آرایه واج آرایی: مصوت « ـــِــ » / آرایه تلمیح: اشاره به آیه قرآن (خداوند هرآنچه آشکار می کنید و هر آنچه پنهان می کنید را می داند)

هم تو، به عنایت الهی / آنجا، قَدَمَم رسان که خواهی

معنی: ای خداوند با لطف و توجه خداوندی ات، من را به راهی که خودت سزاوار و شایسته می دانی هدایت کن.

آرایه ادبی و زبانی: این بیت دو جمله است. / آرایه کنایه: رساندن قدم، کنایه از هدایت کردن / آرایه واج آرایی: مصوت « ـــِــ » / آرایه جناس: به و که

از ظلمتِ خود، رهایی ام ده / با نورِ خود آشنایی ام ده

معنی: مرا از جهل و ناآگاهی هایم رها کن و با نور معرفت خودت مرا آشنا کن.

آرایه ادبی و زبانی: این بیت دو جمله است. / آرایه تکرار: خود / آرایه تضاد: ظلمت و نور

الهی، دلی ده که در کار تو جان بازیم؛ جانی ده که کار آن جهان سازیم، دانایی ده که از راه نیفتیم، بینایی ده تا، در چاه نیفتیم، دست گیر که دست آویز نداریم، توفیق ده تا، در، دین استوار شویم، نگاه دار تا، پریشان نشویم.

معنی: خداوندا شهامتی و شجاعتی به ما ببخش که در انجام دستورات تو فداکاری کنیم. روح و جانی عطا کن که برای آخرت خود عمل خیری انجام دهیم. دانش و آگاهی به ما بده که گمراه نشویم. بینش و شناختی به ما ببخش که در چاه جهل و گمراهی نیفتیم. ما را یاری کن زیرا هیچ یاوری جز تو نداریم. کمک کن تا در راه دین پایدار شویم .حافظ ما باش تا آشفته و سرگردان نشویم.

آرایه ادبی و زبانی: آرایه‌ تکرار: ده، که، جان، کار، نیفتیم / آرایه سجع: بازیم، سازیم / آرایه جناس: جان، جهان / آرایه جناس: جان، آن / آرایه جناس: راه، چاه / آرایه کنایه: جان باختن کنایه از کشته شدن / آرایه کنایه: راه افتادن کنایه از گمراه شدن / آرایه کنایه: در چاه افتادن کنایه از گرفتاری / آرایه کنایه: دست گرفتن کنایه از کمک کردن / آرایه کنایه: دستاویز کنایه از کمک / آرایه کنایه: نگاه داشتن کنایه از مراقبت

معنی لغات و کلمه های شعر ستایش یاد تو فارسی هفتم

سر آغاز: اول هر چیزی، شروع

نامه: در اینجا به معنی کتاب است

دانایی: خردمندی، آگاهی

کوته: مخفف کوتاه

بینایی: توانایی درک حقیقت بصیرت

مونس: همدم، یار

دست آویز: آنچه که از آن کمک می گیرند

کارگشا: حل کننده مشکلات، آسان کننده کارها

اساس: پایه، بنیاد

کوته: مخفّف کوتاه

دراز دستی: ستمگری، زورگویی

استوار: محکم و پا بر جا

نانوشته: نوشته نشده

پریشان: آشفته و نگران

نانموده: آشکار نشده، پنهان

عنایت: بخشایش، لطف، توجه، احسان

روان: روح، جان

هست کن: به وجود آورنده

توفیق: سازگاری، موافقت

ظلمت: تاریکی

اساس: پایه و بنیان

بینایی: بصیرت، توانایی درکِ حقیقت (در این شعر)

معنی و کلمات درس اول فارسی هفتم

---

ارائه شده توسط : کاربر پایه ی هفتم

در وب سایت : جم نما