تحقیق و مقاله درباره کرج

کَرَج (دربارهٔ این پرونده آوا) مرکز استان البرز، مرکز شهرستان کرج و یکی از کلان‌شهرهای ایران است. کلان‌شهر کرج نیز بیست و دومین کلان‌شهر پرجمعیت خاورمیانه است.

کرج در کوهپایه‌های البرز مرکزی با وسعت ۱۶۰ کیلومتر مربع قرار دارد. کرج تا قبل از تشکیل استان البرز در سال ۱۳۸۹ جزو استان تهران بود؛ با تشکیل استان البرز کرج به عنوان مرکز استان البرز قرار گرفت. این شهر به علت موقعیت جغرافیایی مناسب، داشتن شهرک‌های صنعتی، موقعیت اقتصادی و همجواری با کلانشهر تهران بسیار مهاجرپذیر است. کرج پس از تهران بزرگ‌ترین شهر مهاجرپذیر ایران است و به همین دلیل به آن لقب «ایران کوچک» داده شده‌است. همچنین جمعیت این شهر نسبت به سایر شهرهای بزرگ ایران جوان‌تر است، و بالاترین میزان رشد موالید یا زاد و ولد را به خود اختصاص داده‌است. این شهر در میان کلان‌شهرهای ایران با رشد جمعیت سالانهٔ ۴/۷ درصد یکی از بالاترین رشد جمعیت را دارد.
نام

برای نام کرج تعابیر مختلفی ارائه شده‌است، که البته این تعابیر مختلف معانی به نسبت مشابهی ارائه می‌دهند.

فرهنگ نفیسی کرج (karaj) را به معنی گوی، گریبان، چاک و شکاف جامه معنا کرده‌است. همچنین محمدحسین بن خلف تبریزی در کتاب برهان قاطع دربارهٔ نام کرج چنین گفته‌است: بفتح اول وسکون ثانی وجیم گوی گریبان را گویند. که این تعبیر نیز همان معنی را می‌دهد.

فریدون جنیدی از صاحب نظران زبان و فرهنگ ایران در مقاله‌ای به نام «گزارشی پیرامون معنی واژه کرمان» بخش نخست این واژه یعنی «کر» را در نام مناطق فلات ایران نظیر کرمان، کرکوک، کرمانشاه، کرند، کرج و … را هم خانواده می‌داند و آنها را از واژه اوستایی کئری (kaeri) برگرفته می‌داند که به معنای رشته‌کوه است.

جنیدی با توجه به موقعیت جغرافیایی کوهستانی کرج، این تعبیر از نام این شهر را منطقی‌ترین معنای نام کرج خوانده‌است که ریشه‌ای ایرانی و اوستایی دارد.[۴]
پیشینه
مقالهٔ اصلی: تاریخ کرج
دوران باستان

آثار باقی‌مانده در عهد باستان و دوران حکومت هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان در منطقهٔ کرج گواه است که این ناحیه در روزگاران گذشته از تمدن پیشرفته‌ای برخوردار بوده‌است.[۵]
تصویر هوایی از مناطق جنوبی شهر کرج در سال ۲۰۱۰ توسط فضانوردان مأموریت ای‌اس‌اس-۲۳

کرج، مدتی جزء مازندران و زمانی بخشی از ری بوده‌است و گاهی از روستاهای طالقان یا شهرستانک محسوب می‌شده‌است. تا پیش از حملهٔ مغول رفت‌وآمد کاروان‌ها بیشتر از راهی بوده که از طریق سگز آباد و شهریار (تهران) به ری می‌رفته‌است. پس از این دوره راه قزوین–کرج–ری اهمیت بیشتری یافت ولی اهمیت کرج در دورهٔ صفوی به دلیل قرار گرفتن بر سر راه تهران-قزوین-تبریز بیشتر شده و کاروانسراها، پل‌ها و قلعه‌ها ایجاد شده در حاشیهٔ این جاده به آن هویت بخشیده‌است. مقدسی در سدهٔ چهارم هجری قمری از کرج به عنوان یکی از روستاهای ری نام برده‌است. در آغاز سدهٔ هفتم هـ. ق یاقوت حموی نیز کرج را تابع ری دانسته‌است.[۶]
حمدالله مستوفی، در سدهٔ هشتم هـ.ق در کتاب مشهور خود (نزهة القلوب) کن و کرج را از ولایات تابع طالقان برشمرده و در ذکر رودخانه‌های عراق عجم از کوهرود نام می‌برد که ویژگی‌های آن به‌طور دقیق قابل تطبیق بر روی رودخانه کرج است. در سده‌های میانهٔ اسلام و پس از آن به ویژه در عهد آخرین پادشاهان صفوی که تهران مقر حکومتی دربار می‌شود، مسیر تهران–کرج–قزوین مورد توجه قرار می‌گیرد و به احتمال فراوان کاروانسرای صفوی کرج قابل انتساب به همین دوره‌است.مصباح قدیمی ترین محل شهر کرج است که در منطقه ۲ فعلی شهر کرج واقع شده است.[۷]
دوران قاجار

دورهٔ قاجار به ویژه دورهٔ فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه کرج به علت هم‌جواری با پایتخت و قرار گرفتن بر سر راه ارتباطی سلطانیه و تبریز مورد توجهٔ سلیمان میرزا قرار گرفت و کاخ سلیمانیه را در آنجا ساخت.[۸] در همین دوران سپاهی‌ها زیادی از منطقه عبور کرده و یادداشت‌هایی از خود بر جای گذاشته‌اند.[۶] در این دورهٔ کرج به عنوان قسمتی از راه اصلی تهران-قزوین شناخته می‌شد. در بیشتر سفرنامه‌ها ایرانی و غربی به گستردگی از این مکان یاد نشده‌است.[۸]
دوران پهلوی
نقشه کرج در دهه ۳۰ در کتاب فرهنگ جغرافیایی ایران

در کتاب فرهنگ جغرافیایی ایران که در دهه ۱۳۲۰ خورشیدی توسط حسینعلی رزم آرا تألیف شده‌است، دربارهٔ کرج این‌گونه نوشته‌است که این نشان دهنده وضعیت کرج در آن روزگار است:کرج شهری کوچک بر سر راه شوسه تهران به قزوین است که در ۳۹ کیلومتری باختر تهران و ۱۰۱ کیلومتری خاور قزوین واقع است؛ در دامنه رودخانه کرج با آب و هوایی سردسیر و معتدل است. حدود ۵۰٬۰۰۰ نفر سکنه دارد که شیعه مذهب و فارسی‌زبان هستند. آب شهر از رودخانه کرج تأمین می‌شود. کرج در گذشته دهی بیش نبوده، پس از احداث راه و شوسه و موسسات کشاورزی آباد شده. از فلکه آن چهار خیابان در چهار جهت اصلی احداث گردیده، بناهای جدید و مغازه‌های نوساز در طرفین خیابانها بنا شده و روز به روز به‌آبادی آن افزوده می‌گردد. دانشکده کشاورزی و کارخانه قند در جنوب باختر آن واقع شده‌است. ادارات دولتی کرج عبارتند از بخشداری، شهرداری، کلانتری، دارائی، آمار، شعبات بانک ملی و کشاورزی، دامپروری، بهداری، فرهنگ، مراکز پست و تلگراف و تلفن، دسته ژاندارمری، دامپزشکی، ۳ دبستان و ۱ دبیرستان. کارخانه‌های کرج عبارتند از، کارخانه قند، سیم سازی، مقواسازی و مشروب سازی. کرج از طرف خاور از راه شوسه آسفالته به تهران - از شمال از راه شوسه درجه ۱ در طول دره کرج چالوس - از طرف باختر از راه شوسه آسفالته به قزوین و از طرف جنوب به راه نیمه شوسه به سمت اشتهارد و زرند منشعب می‌گردد. راه‌آهن تهران آذربایجان از جنوب کرج گذشته و ایستگاه راه‌آهن معتبر آن در جنوب شهر واقع است. پمپ بنزین و ۲۰۰ باب مغازه مختلفه دارد. در تمام ساعات روز اتوبوس خط تهران به کرج رفت و آمد می‌نماید. آثار قدیم آن کاروانسرای شاه‌عباسی و بنای امامزاده حسن می‌باشد.[۹]

در سال ۱۳۱۲ هـ. خ با احداث جادهٔ آسفالت تهران-کرج به سواحل دریا خزر (چالوس) و همچنین احداث جاده‌ها غرب کشور (قزوین-همدان-زنجان-تبریز-و…)، کرج به گلوگاه مهم ارتباطی تبدیل گردید. در دورهٔ پهلوی احداث کارخانه‌ها و تأسیسات صنعتی فراوان حد فاصل تهران-کرج-قزوین و اطراف آن باعث شکوفایی و گسترش روزافزون شهر گردید.
دوران پس از انقلاب اسلامی

پس از انقلاب اسلامی ایران، بر سرعت گسترش این کلان‌شهر هر روزه افزوده می‌گردید تا امروزه که چهرهٔ یک شهر به نام و مشهور با کلیهٔ پیشرفت‌های صنعتی، آموزشی، علمی، بهداشتی، تفریحی و … را به خود گرفته، به حدی که چهرهٔ چند دههٔ گذشتهٔ آن با چهرهٔ کرج امروز غیرقابل مقایسه می‌باشد.[۵]
مراحل گسترش تاریخی
نمایی از برج‌های بلوار طالقانی

کرج، در محدودهٔ خیابان‌های کشاورز و مصباح، روستایی تابع بخش ساوجبلاغ از توابع حوزهٔ ۱۹ تهران بود و در این دوره مراکز اداری و تجاری آن گاهی تهران، برغان، کردان و هشتگرد بوده‌است. سپس شهر کرج تابع شهرستان تهران شد و نمایندگی‌های ادارات مرکزی به رتق و فتق امور آن می‌پرداختند. این شهرستان با جهشی سریع از دورهٔ روستایی و شهری گذشت و منطقهٔ بسیار وسیعی را دربر گرفت. اشتهارد، شهریار، طالقان، ساوجبلاغ، کوهپایه و بخش حومهٔ تابع استان تهران، همه قلمرو کرج به حساب می‌آمد.

پس از انقلاب اسلامی، با گسترش سریع و افزایش جمعیت و پیدایش قطب‌های جاذبه‌ای، کرج به چندین شهرستان و منطقه تقسیم شد؛ که اینک هر کدام از بخش‌های پیشین به یک شهرستان و بسیاری از روستاهای اقماری آن خود به شهر و شهرک‌هایی تبدیل شده‌اند.[۱۰]
مناطق حاشیه رودخانه کرج در سال ۱۳۷۰

محدوده‌ای که امروز کرج بزرگ (شهر کرج) نامیده می‌شود، در گذشته شامل روستاهایی تابع حوزهٔ کن، شهرستان شمیران، ساوجبلاغ و شهریار بوده‌است؛ و کلاک، سرجوب، حصار، وسیه، باغ پیر، بیلقان، حسین‌آباد بیلقان، علی‌آباد پرگیرک، تپهٔ مرادآباد، بیدستان، دشت ویان، جوادآباد، نهر رستم، درهٔ دروا، حسن‌آباد، حاجی‌آباد، صوفی‌آباد، وهرجرد (ورگرد)، دلمبر، حیدرآباد، میان‌جاده، شنبه‌دژ، نوزمین، سیاه کلان، کسین، کارخانهٔ قند، گلشهر، مهرویلا، مهرشهر، حسین‌آباد، پیشاهنگی، گلدشت، جو مردآباد، سرحد آباد، آسیاب برجی، سرآسیاب، ده کرج، حسین‌آباد راه‌آهن، شهر صنعتی، اطراف امامزاده طاهر و امامزاده حسن، باغ فلاحت و مناطق دیگری که در سال‌های اخیر در محدودهٔ شهر کرج قرار گرفته، را در بر می‌گرفته‌است.[۱۱]

در سال ۱۳۸۹ خورشیدی پس از تصویب مجلس شورای اسلامی، شهر کرج به همراه ۳ شهرستان دیگر در قالب استان البرز جای گرفت.[۱۲]
جغرافیا
موقعیت
موقعیت شهرستان کرج در استان البرز (محدوده آبی رنگ) و شهر کرج (نقطه سیاه رنگ)

کرج در ۳۶ کیلومتری غرب تهران، در کرانهٔ غربی رود کرج[۱۳] و در دامنهٔ جنوبی رشته کوه البرز گسترده شده‌است. این شهرستان از شمال به شهرستان چالوس، از شرق به شهرستان تهران، از جنوب به شهرستان شهریار و از غرب به شهرستان ساوجبلاغ و شهرستان اشتهارد محدود است.[۱۴]

شهر کرج با طول جغرافیایی ۵۱ درجه و ۰ دقیقه و ۳۰ ثانیهٔ خاوری و عرض جغرافیایی ۳۵ درجه و ۴۸ دقیقه و ۴۵ ثانیهٔ شمالی (پل تاریخی کرج، ورودی جادهٔ کرج-چالوس)، با ارتفاع ۱٬۲۹۷ متر از سطح دریا (ایستگاه راه‌آهن)، در فاصلهٔ ۳۶ کیلومتری شمال غربی تهران واقع شده‌است.[۵] این شهر با مساحتی معادل ۱۷۵٫۴ کیلومتر مربع و حریمی به وسعت ۱۷۸٫۹ کیلومتر مربع در دامنهٔ رشته‌کوه البرز مرکزی قرار دارد و مرکز شهرستان کرج می‌باشد.

جلگهٔ پهناور کرج با ارتفاع متوسط ۱٬۳۲۰ متر از سطح دریا در مسیر راه ارتباطی وسائل نقلیهٔ حامل کالاها وارداتی و صادراتی از مرز ترکیه و جمهوری آذربایجان و به مقصد تهران و بالعکس است.

رشته‌کوه‌های البرز همچون دیواری بلند استان مازندران را از کرج جدا کرده‌است. دهستان کرج در میان دره‌های پرپیچ و خم البرز و در اطراف جاده چالوس قرار دارند. از تونل کندوان تا روستا مراد تپه در غرب اشتهارد، حوزهٔ فرمانداری کرج را تشکیل می‌دهد.

حوزهٔ فرمانداری کرج در سال ۱۳۳۷ برای جمعیتی در حدود ۳۵ هزار نفر و با وسعتی در حدود ۵٬۸۳۰ کیلومتر مربع بنیاد شد.[نیازمند منبع] با گذشت زمان و افزایش جمعیت، شهرستان‌های طالقان، ساوجبلاغ، نظرآباد، اشتهارد و فردیس از شهرستان کرج جدا و هر کدام تبدیل به یک شهرستان مستقل شدند. شهر کرج امروزه به عنوان مرکز شهرستان کرج به حساب می‌آید.[۱۵]
آب و هوا

در مقیاس کلی منطقهٔ کرج همانند سایر بخش‌های استان البرز در فصول سرد سال متأثر از سیستم‌های شمالی و شمال غربی و غربی به ویژه جنوب غربی بوده و ریزش‌های جوی آن که از ماه‌های آبان و آذر آغاز و تا اواسط اردیبهشت ماه ادامه دارد، تابعی از فعالیت‌های سیستم‌های فوق می‌باشد.
دمای البرز.png

از نظر ویژگی‌های خرد اقلیمی، منطقهٔ کرج از پاره‌ای جهات دارای مختصات شاخصی است که به آن‌ها اشاره می‌شود:

منطقهٔ کرج به لحاظ اقلیمی تحت تأثیر ارتفاعات البرز و درهٔ چالوس و رودخانهٔ کرج قرار دارد که موجب خنک و مرطوب‌تر شدن این منطقه نسبت به تهران می‌گردد و این تمایز تقریباً در تمام طول سال مشاهده می‌گردد. علت اختلاف دمای کرج نسبت به تهران به خصوص در شب‌ها به سبب نزدیکی کرج به ارتفاعات شمالی و سرد شدن شبانهٔ این دامنه‌ها و وزش باد کوه به دشت می‌باشد. دور بودن کرج از دشت کویر نیز موجب برودت و رطوبت بیشتر این منطقه نسبت به تهران در فصول مختلف سال، به ویژه در تابستان می‌گردد. در مورد بارندگی‌های تابستانهٔ کرج می‌توان این‌گونه بیان داشت که گاهی اوقات برخورد دو تودهٔ هوای گرم جنوبی و نسبتاً سرد و مرطوب شمالی که در سطوح فوقانی ناحیهٔ البرز صورت می‌گیرد، موجب می‌گردد که ابرهای جوششی بسیار فعال در منطقه پدید آمده و ریزش‌های رگباری شدیدی را به‌وجود آورد که غالباً همراه با سیل است.

برخی از مشخصه‌های اقلیمی ایستگاه تحقیقات هواشناسی کشاورزی کرج در دورهٔ آماری ۱۳۵۰ تا ۱۳۸۰ به شرح ذیل می‌باشد:

میانگین بارندگی سالیانهٔ کرج حدود ۲۵۱ میلی‌متر با ضریب تغییرات ۲۴٫۱ درصد و حداقل ۸۹٫۳ میلی‌متر و حداکثر ۳۷۴٫۴ میلی‌متر می‌باشد. فصل زمستان با ۴۲٫۳ درصد و فصل تابستان با ۱٫۵ درصد بیشترین و کمترین سهم را در بارش سالیانه بر عهده دارند.
افزایش سطح آلاینده‌ها در کرج

حداقل و حداکثر مطلق دما به ترتیب ۲۰- و ۴۲ درجه و میانگین سالیانه نیز ۱۴٫۱ درجهٔ سانتی‌گراد می‌باشد. ماه تیر با میانگین ۲۶٫۰ درجهٔ سانتی‌گراد و دی با ۱٫۲ درجهٔ سانتی‌گراد به ترتیب گرم‌ترین و سردترین ماه سال محسوب می‌شوند. میانگین تعداد روزهای یخبندان با آستانه‌های صفر، ۵- و ۱۰- به ترتیب ۷۶٫۲۴ و ۷ روز می‌باشد. میانگین سالیانهٔ رطوبت نسبی ۵۲ درصد و میانگین حداکثر و حداقل آن به ترتیب ۷۲ و ۳۸ درصد می‌باشد. جمع تبخیر سالیانه از تشت کلاس A بالغ بر ۲٬۱۸۴ میلی‌متر می‌باشد. دی با متوسط ۲۶ میلی‌متر و تیر با ۳۷۵ میلی‌متر به ترتیب کمترین و بیشترین مقدار تبخیر را دارا هستند. مجموع سالیانهٔ تبخیر-تعرق پتانسیل کیاه مرجع به روش پنمن مانتیث ۱٬۳۰۷ میلی‌متر محاسبه گردیده‌است. میانگین ساعات آفتابی سالیانه در طی دورهٔ آماری برابر با ۲٬۸۹۹ ساعت به ثبت رسیده‌است.

باد غالب در کرج که بر مبنای سه نوبت دیدبانی (صبح، ظهر و عصر) محاسبه گردیده‌است، در جهت شمال غربی بوده و متوسط آن ۳٫۴ متر بر ثانیه می‌باشد. بیشترین سرعت باد در کرج ۲۴٫۵ متر بر ثانیه از سمت غرب و میانگین سرعت باد ۲٫۲ متر بر ثانیه به ثبت رسیده‌است.[۱۶]

امروزه هوای کرج به دلیل گسترش شهر و تردد زیاد وسائل نقلیه و وجود کارخانه‌ها و شهرک‌های صنعتی رو به آلودگی است به‌طوری‌که در فصل‌های پاییز و زمستان وارونگی هوا کاملاً قابل لمس بوده‌است.
داده‌های اقلیم کرج (۱۹۸۵–۲۰۱۰)
ماه ژانویه فوریه مارس آوریل مه ژوئن ژوئیه اوت سپتامبر اکتبر نوامبر دسامبر سال
سابقهٔ بیش‌ترین °C (°F) ۱۸٫۲
(۶۵) ۱۹٫۸
(۶۸) ۲۷٫۴
(۸۱) ۳۳٫۰
(۹۱) ۳۴٫۶
(۹۴) ۳۹٫۲
(۱۰۳) ۴۲٫۰
(۱۰۸) ۴۰٫۲
(۱۰۴) ۳۷٫۲
(۹۹) ۳۱٫۸
(۸۹) ۲۵٫۰
(۷۷) ۲۰٫۰
(۶۸) ۴۲٫۰
(۱۰۸)
میانگین بیش‌ترین °C (°F) ۶٫۱
(۴۳) ۹٫۰
(۴۸) ۱۴٫۲
(۵۸) ۲۰٫۷
(۶۹) ۲۶٫۲
(۷۹) ۳۲٫۶
(۹۱) ۳۵٫۲
(۹۵) ۳۴٫۵
(۹۴) ۳۰٫۴
(۸۷) ۲۳٫۵
(۷۴) ۱۵٫۱
(۵۹) ۸٫۹
(۴۸) ۲۱٫۴
(۷۱)
میانگین روزانه °C (°F) ۱٫۸
(۳۵) ۴٫۱
(۳۹) ۸٫۷
(۴۸) ۱۴٫۵
(۵۸) ۱۹٫۲
(۶۷) ۲۴٫۶
(۷۶) ۲۷٫۱
(۸۱) ۲۶٫۸
(۸۰) ۲۲٫۹
(۷۳) ۱۷٫۱
(۶۳) ۹٫۹
(۵۰) ۴٫۶
(۴۰) ۱۵٫۱
(۵۹)
میانگین کم‌ترین °C (°F) −۲٫۵
(۲۸) −۰٫۷
(۳۱) ۳٫۲
(۳۸) ۸٫۴
(۴۷) ۱۲٫۲
(۵۴) ۱۶٫۵
(۶۲) ۱۹٫۰
(۶۶) ۱۹٫۱
(۶۶) ۱۵٫۳
(۶۰) ۱۰٫۸
(۵۱) ۴٫۸
(۴۱) ۰٫۳
(۳۳) ۸٫۹
(۴۸)
سابقهٔ کم‌ترین °C (°F) −۱۷٫۰
(۱) −۱۵٫۶
(۴) −۱۰٫۵
(۱۳) −۳٫۵
(۲۶) −۰٫۴
(۳۱) ۷٫۲
(۴۵) ۱۰٫۶
(۵۱) ۱۲٫۰
(۵۴) ۷٫۰
(۴۵) −۰٫۵
(۳۱) −۶٫۰
(۲۱) −۱۴٫۶
(۶) −۱۷٫۰
(۱)
بارندگی میلی‌متر (اینچ) ۳۰٫۸
(۱٫۲۱) ۳۲٫۱
(۱٫۲۶) ۴۵٫۴
(۱٫۷۹) ۳۹٫۱
(۱٫۵۴) ۱۹٫۵
(۰٫۷۷) ۲٫۷
(۰٫۱۱) ۳٫۰
(۰٫۱۲) ۱٫۲
(۰٫۰۵) ۱٫۶
(۰٫۰۶) ۱۵٫۱
(۰٫۵۹) ۲۷٫۷
(۱٫۰۹) ۳۳٫۵
(۱٫۳۲) ۲۵۱٫۷
(۹٫۹۱)
میانگین روزهای بارندگی (≥ ۱.۰ mm) ۶٫۳ ۵٫۷ ۶٫۷ ۵٫۸ ۳٫۷ ۱٫۰ ۰٫۷ ۰٫۳ ۰٫۳ ۳٫۲ ۴٫۸ ۵٫۸ ۴۴٫۳
میانگین روزهای برفی ۵٫۴ ۳٫۷ ۱٫۹ ۰٫۱ ۰٫۰ ۰٫۰ ۰٫۰ ۰٫۰ ۰٫۰ ۰٫۰ ۰٫۵ ۲٫۷ ۱۴٫۳
درصد رطوبت ۶۷ ۶۰ ۵۳ ۴۸ ۴۳ ۳۴ ۳۵ ۳۴ ۳۶ ۴۴ ۵۶ ۶۶ ۴۸
میانگین روزانه ساعت‌های تابش آفتاب ۱۶۶٫۳ ۱۶۹٫۷ ۱۹۷٫۴ ۲۱۸٫۱ ۲۸۰٫۷ ۳۳۵٫۲ ۳۴۱٫۵ ۳۴۰٫۱ ۳۰۴٫۲ ۲۵۰٫۱ ۱۸۷٫۲ ۱۵۶٫۸ ۲٬۹۴۷٫۳
منبع: Iran Meteorological Organization (records),[۱۷] (temperatures),[۱۸] (precipitation),[۱۹] (humidity),[۲۰] (days with precipitation and snow),[۲۱] (sunshine)[۲۲]
کرج
نمودار اقلیمی (راهنما)
ژ ف م آ م ژ ژ آ س اُ ن د


۴۴

۶
۴−



۴۸

۱۱
۳−



۵۲

۲۱
۱



۴۸

۲۸
۶



۲۵

۳۵
۱۴



۷

۴۱
۲۰



۶

۴۲
۲۲



۳

۴۳
۲۳



۴

۳۸
۱۸



۲۶

۳۰
۱۱



۴۵

۱۸
۳



۴۰

۱۰
۲−
میانگین بالاترین و پایین‌ترین دما به مقیاس سانتیگراد
بارندگی به مقیاس میلی‌متر
منبع: [۲۳]
مقیاس فارنهایت و اینچ

منبع:[۲۴][۲۵][۲۶][۲۷][۲۸][۲۳][۲۹]

مخاطرات طبیعی
زمین لرزه
خانه‌های بنا شده بصورت غیراصولی در خط۴ حصار

شهر کرج به علت قرار گرفتن در منطقه لرزه خیز، وجود بافت‌های فرسوده بسیار و جمعیت متراکم بسیار از زمین لرزه آسیب‌پذیر است.[۳۰]براساس مطالعات ژئوفیزیکی انجام شده، گسل‌های اطراف شهر کرج پتانسیل لرزه زایی بالایی دارند. عامل اصلی خطر زمین لرزه در شهر کرج بخش غربی گسل مشاء، بخش غربی گسل شمال تهران، گسل ایپک و گسل بوئین زهرا می‌باشد.
تاب آوری مناطق شهری در برابر زمین لرزه
بافت فرسوده در مرکز شهر

بر اساس تحقیقات انجام شده شهر کرج از لحاظ تاب آوری در برابر زمین لرزه در وضعیت نامطلوبی قرار دارد. بر پایهٔ بررسی‌های سال ۱۳۸۷ خورشیدی، کلانشهر کرج در آن سال دارای ۶۸۰ هکتار بافت فرسودهٔ شهری بوده‌است.[۳۱]

مناطق عظیمیه، گوهردشت و جهانشهر به علت ساخت و ساز اصولی، ساختمان‌های نوساز و معابر عریض، مقاوم‌ترین مناطق کرج در برابر زمین لرزه هستند و همچنین مناطق حصارک بالا، کیانمهر، مرکز شهر کرج و اسلام‌آباد به علت وجود بافت‌های فرسوده بسیار، جمعیت متراکم، عدم نقشه‌کشی شهری اصولی و هندسی، کم‌ترین میزان تاب آوری[۳۲] را در برابر زمین لرزه دارند.[۳۳][۳۴][۳۵]
سیل
آبگرفتگی معابر در اثر بارش باران در سطح شهر

شهر کرج از لحاظ خطر وقوع سیل در وضعیت نامطلوبی قرار دارد. مناطق کوهستانی شمال و شمال شرقی کرج از جمله عظیمیه، مرکز شهر کرج و مناطق اطراف رودخانه کرج بیشترین خطر سیل خیزی را دارند. مناطق جنوبی و دشت‌های کرج مانند مهرشهر نیز کمترین خطر سیل خیزی را دارند. از علل افزایش خطر وقوع سیل در کرج می‌توان به ساخت و ساز بی‌رویه در حریم رودخانه‌ها و حوضه‌های آبریز و عدم وجود سیستم هدایت و جمع‌آوری فاضلاب شهری در برخی مناطق اشاره کرد.[۳۶][۳۷]
جمعیت‌شناسی
اقوام

طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبرهٔ پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۱۳۹۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعهٔ آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱٬۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه‌گیری شد در کرج به قرار زیر بود:
اقوام کلانشهر کرج
قومیت درصد
فارس، تات
 
۵۳%
آذری
 
۳۰%
کرد
 
۷٫۲%
طبری و گیلک
 
۵%
لر
 
۴٫۱%
عرب
 
۰٫۹%
سایر
 
۰٫۳%

منبع:[۳۸]

جمعیت
نرخ تغییرات جمعیت شهر کرج

جمعیت شهر کرج بر پایهٔ سرشماری سال ۱۳۹۵ ه‍.خ برابر با ۱٬۵۹۲٬۴۹۲ تن بوده که این رقم با احتساب جمعیت ساکن در حومهٔ شهر ([۳۹] کلان‌شهر کرج) به ۱٬۹۷۳٬۴۷۰ تن می‌رسد. کرج چهارمین شهر پرجمعیت ایران[۴۰] و بیست و دومین کلان‌شهر پرجمعیت خاورمیانه است.[۴۱] رشد جمعیت در شهر کرج برابر با ۴/۷ درصد بوده‌است که بالاترین میزان رشد جمعیت در بین شهرهای ایران است.[۴۲]
زبان

مردم کرج به زبان فارسی و گویش کرجی[۴۳] گویش می‌کنند.
مشکلات اجتماعی
کمبود امکانات آموزشی

رشد سریع جمعیت در استان البرز و مرکز آن، همواره از رشد توسعه فضاهای آموزشی بیشتر بوده به گونه‌ای که در حال حاضر محروم‌ترین استان کشور به لحاظ شاخص استاندارد سرانه فضای آموزشی، استان البرز می‌باشد. متوسط سرانه فضاهای آموزشی در کشور ۵/۲ سانتی‌متر مربع است که این مقدار در استان البرز ۳/۰۹ سانتی‌متر مربع می‌باشد. طبق آمار اداره‌کل آموزش و پرورش البرز ۴۴۷ مدرسه با ۵۰۰۰ کلاس در استان البرز نیاز است تا به سرانه کشوری برسد. از این مقدار ۶۱ درصد سهم شهرستان کرج و ۲۱ درصد سهم شهرستان فردیس است.[۴۴][۴۵][۴۶]
حاشیه نشینی
منطقه حصار از مناطق حاشیه نشین کرج که در حاشیه رودخانه این شهر واقع شده‌است

حاشیه‌نشینی از معضلات بزرگ کرج است که به علت مهاجرپذیری بالا روی داده‌است. کرج در زمینه حاشیه نشینی، رتبه دوم در ایران را داراست. از علت‌های مهم حاشیه نشینی در کرج، وجود زندان‌های بزرگ ملی در کرج است که باعث مهاجرت خانواده‌های زندانیان به کرج و اسکان در نزدیکی زندان‌ها است. از دیگر علت‌های مهم نیز می‌توان به مهاجرپذیری بالا، عدم برنامه‌ریزی شهری و همجواری با تهران اشاره کرد.[۴۷][۴۸]
زیرساخت‌ها
ترابری
حمل و نقل جاده‌ای
همچنین ببینید: فهرست خیابان‌های اصلی کرج
نمایی از تقاطع غیر همسطح شهدای حصارک
آزادراه تهران-کرج

مسیر جابجایی کاروان‌ها به سمت جادهٔ چالوس از میان روستای کرج که در دورهٔ قاجار ساخته شده‌است امروزه جای خود را به بزرگراه داده‌است. این مسیر تهران را به کرانه‌های دریای خزر از طریق تونل کندوان که در سال ۱۹۳۸ احداث شد، متصل می‌کند. یکی دیگر از راه‌های اصلی که از میان کرج می‌گذرد بزرگراهی بود که تهران را به آذربایجان و گیلان متصل می‌کند.[۸]

کلان‌شهر کرج، از دیرباز پل ارتباطی و گلوگاه بسیار مهمی در حد فاصل تهران-قزوین و شهرهای استان مازندران بوده‌است.[۴۹]

مهم‌ترین راه‌های ارتباطی کرج عبارت‌اند از:

آزادراه تهران- کرج- قزوین
بزرگراه یادگارامام (کنارگذر مهرشهر)
آزادراه کنارگذر شمالی کرج (شهید سلیمانی) و آزادراه شهدای البرز
بزرگراه فتح (جاده قدیم کرج)
بزرگراه لشکری (جاده مخصوص کرج)
خیابان بهشتی و جاده ۳۲
راه آسفالتهٔ کرج-چالوس به طول ۱۶۱ کیلومتر

پایانه‌های مسافربری

پایانه‌های مسافربری کرج (پایانه‌های: شهید کلانتری،[۵۰][۵۱] البرز،شهید سلطانی و گلشهر) نقش عمده‌ای را در زمینهٔ ترابری و جابجایی بار و مسافر از مقصد کرج به سوی نقاط مختلف ایران و درون کرج بر عهده دارند.
فرودگاه
فرودگاه پیام

فرودگاه بین‌المللی پیام کرج یک فرودگاه مسافربری، پستی و سازمانی اقتصادی با پتانسیل‌های ویژه است. این سازمان دارای فرودگاه بین‌المللی- هاب پستی و تنها منطقهٔ ویژهٔ اقتصادی استان البرز و مرکز کشور است که در مسیر شاهراه ارتباطی ۹ استان کشور قرار گرفته‌است.

منطقهٔ ویژهٔ اقتصادی پیام در زمینی به مساحت سه هزار و ۶۰۰ هکتار در اراضی ۱۰ هزار هکتاری فرودگاه بین‌المللی پیام جهت حمل و نقل بار هوایی و پستی- انبارداری- خدمات سردخانه‌ای- صنایع بسته‌بندی- فراوری کالا و صادرات کالاهای فاسدشدنی در محدودهٔ فرودگاه بین‌المللی پیام واقع در استان البرز در جنوب غربی شهر کرج در سال ۱۳۶۹ تأسیس شده‌است.[۵۲]

این فرودگاه در ابتدا فقط کاربرد باری و پستی داشت که سرانجام در ۱۸ شهریور ۱۳۹۸ نخستین پرواز مسافری به سمت مشهد انجام شد.[۵۳] در سال ۱۴۰۰ مجوز پرواز هواپیما به عنوان تاکسی‌هوایی در این فرودگاه داده شد که این اتفاق برای نخستین بار در ایران در فرودگاه پیام افتاده‌است. بخش تاکسی‌هوایی این فرودگاه ظرفیت سفر به تمام فرودگاه‌های ایران را دارد.[۵۴][۵۵]

باند این فرودگاه دارای قابلیت فرود هواپیماهایی پهن‌پیکر همچون آنتونوف۱۲۴ را دارا می‌باشد.[۵۶][۵۷]
مترو
مقالهٔ اصلی: متروی کرج
قطار متروی بین شهری در ایستگاه کرج (شهید سلطانی)

مطالعات امکان‌سنجی احداث قطار شهری کرج و حومه که با همکاری سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور صورت گرفته در ابتدای سه‌ماههٔ نخست سال ۸۲ به انجام رسید که کلیات آن در جلسهٔ مورخهٔ ۸۲/۳/۲۱ شورای ترافیک استان تأیید گردید و در جلسهٔ مورخهٔ ۸۲/۵/۸ کمیتهٔ فنی شورای عالی ترافیک شهرهای کشور، ۲۵ کیلومتر آن به تصویب رسیده و سرانجام این امر در تاریخ ۸۲/۷/۹ به تصویب نهائی شورای عالی ترافیک شهرهای کشور رسید.[۵۸][۵۹]
در سال ۱۳۷۷ فعالیت روزانهٔ قطار سریع‌السیر کرج-تهران (از ایستگاه گلشهر تا ایستگاه صادقیه) مورد بهره‌برداری قرار گرفت[۶۰] و در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۹۸نیز ایستگاه شهید سلیمانی به طول ۴۳ کیلومتر از گلشهر تا شهرجدید هشتگرد مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌است.[۶۱][۶۲][۶۳][۶۴]
قطار مترو در ایستگاه متروی چهل و پنج متری گلشهر)

قطعه یک از خط ۲ متروی کرج از ایستگاه چهل و پنج متری گلشهر تا ایستگاه آیت الله طالقانی به طول ۶/۵ کیلومتر در ۸ اسفند ۱۴۰۱ با حضور وزیر کشور به بهره‌برداری رسید.[۶۵]
اطلاعات خطوط متروی کرج[۶۶] رنگ نشانه خط مسیر ایستگاه‌هاالف درازا (کیلومتر) پیش‌بینی میزان جابجایی مسافر (در هر جهت در ساعت) وضعیت خط
طلایی
Karaj Metro Line 1-1.png
خط۱ گرمدره به شهید سلیمانی ۷ ۴۳ ۳۰۰٬۰۰۰ فعال
سبز
Karaj Metro Line 2-2.png
خط۲ کمالشهر به ملارد ۲۴ ۲۷ ۳۵٬۰۰۰ درحال احداث
آبی خط۳ (مسیر هوایی) کرج (شهید سلطانی) به باغستان ۱۲ ۱۴٫۵ ۱۶٬۵۰۰ غیرفعال
قرمز خط۴ باغستان به فرودگاه پیام ۲۰ ۱۸ ۲۲٬۵۰۰ غیرفعال
بنفش خط۵ دانشگاه آزاد به محمد شهر ۱۰ ۱۵ ۱۸٬۶۰۰ غیرفعال
قهوه‌ای خط۶ بلوار استقلال به انستیو پاستور واحد تحقیقات کرج ۱۱ ۹ ۱۷٬۳۰۰ غیرفعال

توضیحات:

الف در انشعاب‌ها، ایستگاه مشترک هم در تعداد ایستگاه‌های خط اصلی و هم در تعداد ایستگاه‌های خط منشعب‌شده آمده‌است.

راه‌آهن
محوطه بیرونی ایستگاه راه‌آهن کرج

ایستگاه راه‌آهن شهر کرج که در قسمت جنوب آزادراه تهران-کرج قرار دارد یکی دیگر از شبکه‌های انتقال مسافر و بار می‌باشد که فاصلهٔ آن از تهران به کرج ۴۱ کیلومتر و از ایستگاه کرج تا قزوین ۱۰۳ کیلومتر است.
ایستگاه قبلی خط حومه‌ای تهران-کرج-هشتگرد ایستگاه بعدی
شهر قدس
به سمت تهران
راه‌آهن ایران
خط حومه‌ای تهران-کرج-هشتگرد

هشتگرد
به سمت قزوین
ایستگاه قبلی راه‌آهن ایران ایستگاه بعدی
ایستگاه آخر راه‌آهن ایران
کرج-مشهد

تهران
به سمت مشهد
هشتگرد
به سمت تبریز
راه‌آهن ایران
تبریز-مشهد

تهران
به سمت میانه
راه‌آهن ایران
تهران-میانه

هشتگرد
به سمت تهران
تهران
به سمت رشت
راه‌آهن ایران
تهران-رشت

قزوین
به سمت تهران
تهران
به سمت زنجان
راه‌آهن ایران
تهران-زنجان

قزوین
به سمت تهران
ایستگاه آخر راه‌آهن ایران
کرج-مشهد

تهران
به سمت مشهد

منبع:[۶۷][۶۸]

اتوبوسرانی و تاکسی‌رانی
مقالهٔ اصلی: سازمان حمل و نقل بار و مسافر شهرداری کرج
ناوگان جدید اتوبوسرانی کرج
اتوبوس پارسین عقاب اسکانیا

اتوبوسرانی کرج و حومه که در حال حاضر یکی از بزرگ‌ترین زیرمجموعه‌های سازمان حمل و نقل بار و مسافر شهرداری کرج محسوب می‌شود در تاریخ ۱۳۷۰/۶/۳۱ فعالیت خود را با کنترل خطوط تحت پوشش مینی‌بوس‌رانی در بخش خصوصی رسماً آغاز نمود. پس از مدت کوتاهی با خرید ۱۲ دستگاه اتوبوس در واقع پایهٔ اصلی حمل و نقل ناوگان اتوبوسرانی کرج در اواخر سال ۱۳۷۰ پایه‌گذاری شد.[۶۹]

بنابر آمار اعلامی در ابتدای سال ۱۴۰۰ ه‍.ش مجموع ناوگان ملکی فعال در خطوط اتوبوس‌رانی کرج ۹۳ دستگاه و مجموع ناوگان بخش خصوصی فعال ۱۷۶ دستگاه، تعداد خطوط شهری و حومه ۴۷ خط و تعداد خطوط منتهی به تهران نیز ۶ خط می‌باشد. میانگین سن ناوگان ملکی شش سال و میانگین سن ناوگان بخش خصوصی نیز سیزده سال است.[۷۰]

تعداد خطوط تاکسیرانی کرج ۱۱۵ خط است. در شهر کرج ۱۲۵۰۰ دستگاه تاکسی وجود دارد که ۷۷۰۰ تاکسی ایستگاهی و ۴۸۰۰ دستگاه تاکسی به صورت گردشی فعالیت می‌کنند.[۷۱][۷۲]
مراکز صنعتی

کرج دارای تعداد زیادی واحدهای تولیدی و صنعتی است که در مناطق مختلف شهر یا عمدتاً در شهرک‌های صنعتی متمرکز شده‌اند. برای نمونه دو شهرک صنعتی سیمین دشت و بهارستان مجموعاً بیش از ۴۷۰ واحد تولیدی فعال دارند و بیش از ۹۵۰ واحد دیگر در مناطق مختلف شهر و حومهٔ آن قرار دارند.[۷۳]
فضای سبز
صفحهٔ اصلی: رده:پارک‌ها در کرج
پارک خانواده

شهر کرج در گذشته‌ای نه چندان دور، با توجه به آب و هوای مناسب و وجود منابع آبی چون رودخانهٔ کرج، باغ شهری زیبا و سبز با درختان کهن و بی‌شمار بوده‌است که آثار آن هنوز هم در شهر به چشم می‌خورد. در طی ۴۰ سال اخیر و با مهاجرت‌های زیاد از سراسر ایران به این شهر، رفته رفته باغ‌های آن تخریب و با مناطق مسکونی و راه‌ها جایگزین گردید.

از مناطقی که دارای درختان انبوه زیادی بوده‌اند و در حال حاضر نسبت به دیگر مناطق کرج دارای فضای سبز و درختان بیشتری هستند می‌توان به جهان‌شهر، مهرشهر و عظیمیه اشاره کرد. پارک جهان‌نما، باغ سیب مهرشهر و باغ‌های محمدصادق فاتح در جهان‌شهر از جمله باغ‌های بزرگ کرج هستند که البته قسمت‌های زیادی از آن‌ها در ۳۰ سال اخیر از بین رفته‌است. در حدود ۵ الی ۶ سال اخیر شهرداری کرج تصمیم گرفته که هویت باغ‌شهر کرج را به این شهر برگرداند و اقدام به ساخت پارک‌ها و بوستان‌های متعدد در سطح شهر کرده‌است. البته راه زیادی تا احیای باغ‌های انبوه از دست رفته باقی است.

در حال حاضر شهر کرج دارای بیش از ۲۴۳ پارک و بوستان کوچک و بزرگ است. از معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به پارک جهان‌نما، پارک چمران، باغ سیب مهرشهر، پارک ایران کوچک، پارک تنیس (باغ فاتح)، پارک نبوت، پارک ایران‌زمین، پارک خانواده و پارک هامون اشاره کرد.[۷۴]
مجموعه‌های ورزشی
مجموعه ورزشی انقلاب اسلامی کرج
مجموعه ورزشی انقلاب اسلامی

ورزشگاه انقلاب کرج در حال حاضر ورزشگاه خانگی تیم شهدای رزکان البرز در لیگ دسته دوم کشور محسوب می‌شود. تیم فوتبال سایپای کرج در سال ۱۳۸۶ در این ورزشگاه با برد ۲ بر صفر مقابل تیم مس کرمان قهرمان لیگ برتر ششم شد. تیم والیبال سایپا هم در سال ۹۰ با باخت برابر تیم کاله آمل در این ورزشگاه در دیدار فینال به مقام نایب قهرمانی لیگ برتر والیبال کشور نائل شد.[۷۵]

تیم‌های فعال ورزشی در لیگ کشور

تیم مقاومت البرز در لیگ برتر فوتسال ایران

تیم آقایان بوتاپارس ایرانیان در لیگ یک فوتسال ایران

تیم زنان بوتا پارس ایرانیان و تیم زنان نصر فردیس کرج در لیگ برتر فوتسال زنان ایران
ورزشگاه دکتر شریعتی

ورزشگاه شریعتی هم بین سال‌های ۱۳۷۲ تا ۱۳۷۹ میزبان بازی‌های خانگی باشگاه فوتبال بهمن کرج بود و این تیم در این ورزشگاه به افتخارات زیادی در سطح اول فوتبال کشور رسید. این ورزشگاه همچنین در چند سال ابتدایی میزبان بازی‌های تیم فوتبال سایپای کرج هم بود. هم‌اکنون این ورزشگاه میزبان بازی‌های خانگی باشگاه‌های: شهرداری کرج و مردانپاشا البرز، در لیگ دسته سوم و میزبان برخی بازی‌های فوتبال پایه استان البرز است.[۷۶]
مراکز درمانی مهم

بیمارستان امام علی[۷۷]
بیمارستان شهید مدنی[۷۸]
بیمارستان کمالی[۷۹]
بیمارستان ثارالله[۸۰]
بیمارستان کوثر[۸۱]
بیمارستان شهید رجایی[۸۲]
بیمارستان کسری[۸۳]
بیمارستان قائم[۸۴]
بیمارستان امام خمینی[۸۵]
بیمارستان تخت جمشید[۸۶]
بیمارستان نور البرز[۸۷]

1330.JPG

تصویری قدیمی از بیمارستان قلب شهید رجایی (کرج) حصارک بالا در سال ۱۳۳۰
بیمارستان تخت جمشید

بیمارستان تخت جمشید
بیمارستان امام علی

بیمارستان امام علی

مراکز آموزش عالی و پژوهشی

پژوهشگاه مواد و انرژی
دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی البرز
پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
دانشگاه خوارزمی کرج
دانشگاه هنر پردیس کرج
مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی
دانشکده شهید بهشتی کرج دانشگاه فنی و حرفه ای
دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج
دانشگاه پیام نور کرج
دانشگاه فرهنگیان
مرکز مطالعات خلیج فارس
پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای (وابسته به سازمان انرژی اتمی)
مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر (وابسته به وزارت جهاد کشاورزی)
مؤسسه تحقیقات علوم دامی کشور (وابسته به وزارت جهاد کشاورزی)

دانشگاه تهران پردیس کشاورزی کرج

دانشگاه تهران پردیس کشاورزی کرج
دانشگاه علوم پزشکی البرز

دانشگاه علوم پزشکی البرز
دانشگاه خوارزمی کرج

دانشگاه خوارزمی کرج
دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج

دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج
دانشگاه هنر

دانشگاه هنر

مکان‌های تاریخی
کاروانسرای شاه‌عباسی
اثر قدمت
آهنین راه و پل سنگی دوره اسلامی
تپه‌های امامزاده احمد و محمود دوره اسلامی
مسجد هلجرد دوره قاجار
مسجد جامع دوره قاجار
کاروانسرای کندوان دوره قاجار
کاروانسرای شاه عباسی دوره صفوی
قبرستان قدیمی دوره صفوی
چنار حصار ۸۰۰ ساله
درخت سرو کهن ۱۳۰۰ ساله
تپه (آق تپه) مهرشهر باستانی
تپه مرد آباد ماهدشت باستانی
حمام حیدر آباد صفویه

در حوزه فرمانداری کرج بیش از ۱۰۰ اثر با ارزش فرهنگی – تاریخی و هنری شناسایی شده و در گزارش بررسی و شناسایی این منطقه درج گردیده. از آثار و مکان‌های تاریخی که دارای قدمت دوره اسلام و پیش از اسلام و دوره قاجار و صفوی و قرن ۷ و ۸ و ۹ هـ. ق می‌توان موارد زیر را نام برد.[نیازمند منبع] آثار فرهنگی و تاریخی دهستان‌های نسا، آسارا و آدران در منطقه‌ای کوهستانی قرار داشته و آبادی‌های آن‌ها در دره‌های پرشیب یا بر کناره بلند کوه‌ها ایجاد شده‌است.

در شهرهای کمال شهر، گرمدره، محمدشهر از حوزه فرمانداری کرج آثار ارزشمند و چشمگیری وجود دارد که شماری از آن‌ها توسط کارشناسان میراث فرهنگی استان تهران و کرج شناسایی شده و تعدادی نیز در حال بازسازی و استحکام بخشی هستند. دو گرمابهٔ قدیمی واقع در روستاهای هلجرد و بیلقان نیز از آثار تاریخی کرج است.[۸۸]
مراکز فرهنگی
مراکز مذهبی
مسجد امام سجاد مهرشهر، بزرگ‌ترین مسجد کرج[۸۹]

استان البرز دارای ۱۰۰۰ مسجد است که نیمی از آنها، تقریباً ۵۰۰ مسجد در کرج واقع شده‌اند.[۹۰]
موزه‌ها
نمای کاخ سلیمانیه

موزه تاریخ طبیعی و تنوع زیستی کرج

این موزه با وسعت هزار متر در پارک چمران واقع شده‌است. در این موزه، نمونه‌هایی از گونه‌های جانوری، حشرات، سنگ‌ها و کانی‌ها، جمجمه و سردیس‌های گونه‌های جانوری نگهداری می‌شود. همچنین نمونه‌های بسیاری از جانوران تاکسیدرمی شده در این موزه نگهداری می‌شود.[۹۱]

کاخ موزه سلیمانیه

این مجموعه در محله مصباح واقع در خیابان کیانپور در سال‌های ۱۲۲۴ تا ۱۲۲۷ به دستور فتحعلی شاه قاجار ساخته شده‌است. فضای داخلی این بنا با گچبری‌ها و نقش‌های مربوط به دوران قاجاریه آراسته شده‌است. بخش‌های زیادی از بناهای محوطه این کاخ تخریب شده‌است و درحال حاضر تنها بنای اصلی این کاخ باقی مانده‌است.[۹۲]

موزه جانورشناسی جلال افشار

این موزه در محله مصباح در محوطه دانشکده پردیس کشاورزی کرج دانشگاه تهران واقع شده‌است. این موزه در سال ۱۳۰۹ با کاربری مدرسه و با نام مدرسه فلاحت آغاز به کار نمود. در حال حاضر این مکان به موزه تبدیل شده‌است. در این موزه گونه‌های مختلفی از حشرات و آبزیان به نمایش گذاشته شده‌اند همچنین این موزه بخش‌هایی نظیر آزمایشگاه پژوهشی، کتابخانه و عکاسخانه تخصصی را داراست.[۹۳]

موزه اسناد و نسخ و مردم‌شناسی

در این موزه انواعی از ابزارهای مورد استفاده مردمان گذشته، سلاح‌های جنگی، نسخ‌های تاریخی، اسناد حکومتی، نامه‌های تجار و عکسها و اسناد قدیم کرج وجود دارد.[۹۴]

موزه تندیس

این موزه بیش از ۱۲۰ تندیس و تابلو را به نمایش گذاشته‌است که نمایانگر نحوه زندگی مردمان قدیم ایران است. این موزه در بلوار چمران کرج واقع شده‌است.[۹۵]

موزه شهدای کرج

در این موزه وسایل شخصی به جا مانده از کشته شدگان جنگ ایران و عراق به نمایش گذاشته شده‌است. این موزه در امامزاده محمد قرار دارد.[۹۶]
سینماها

شهر کرج از نظر تعداد سینماها آمار نامطلوبی دارد. کرج نسبت به جمعیت شهر تعداد بسیار کمی سینما دارد.[۹۷]

سینما ساویز

این سینما در گوهردشت واقع شده‌است. سینما ساویز در سال ۱۳۸۱ با ۳ سالن افتتاح شد.[۹۸]

سینما هجرت

این سینما قدیمی‌ترین سینمای کرج می‌باشد و در میدان اصلی کرج واقع شده‌است که در سال ۱۳۴۷ راه‌اندازی شد.[۹۹]

سینما پرشین

این سینما در مهرشهر واقع شده‌است که در سال ۱۳۸۶ ساخته شد و در سال ۱۳۹۳ افتتاح شد. این سینما دارای چهار سالن می‌باشد که در مجموع ۶۰۰ نفر ظرفیت دارد.[۱۰۰]

سینما سپهر

سینما سپهر در شهرک وحدت کرج واقع شده‌است که در سال ۱۳۹۰ افتتاح شد. این سینما دارای گنجایش ۳۵۰ نفری است.[۱۰۱]

سینما فردیس

این سینما در شهر فردیس است که در سال ۱۳۸۵ با یک سالن با ظرفیت ۳۱۸ نفر تأسیس شده‌است.

پردیس سینمایی اکومال

پردیس سینمایی اکومال نخستین پردیس استاندارد سینمایی استان البرز است. این مجموعه سینمایی دارای ۶ سالن و ظرفیت ۱۰۰۰ نفر، است.

سینما الهیه گرمدره

سینما الهیه گرمدره: این سینما در شهر گرمدره است.در سال ۱۴۰۱ افتتاح شده است.دارای ۳ سالن مجهز و شیک می باشد و یکی از بهترین سینماهای شهرستان کرج محسوب می شود. [۱۰۲]
جاذبه‌های گردشگری

از جمله جاذبه‌های گردشگری کرج می‌توان جاده کرج - چالوس، باغ سیب مهرشهر، کاخ مروارید (شمس)، روستای تاریخی آتشگاه و باغ لاله‌های گچسر را نام برد. کاروانسرای شاه‌عباسی، کاخ ناصرالدین شاهی شهرستانک، پل تاریخی کرج، پارک‌های کرج و امامزاده طاهر کرج که مدفن بسیاری از نام آوران شعر و هنر معاصر ایران است از دیگر جاذبه‌های تاریخی - فرهنگی گردشگری کرج به‌شمار می‌روند.[۱۰۳] دیگر جاذبه‌های گردشگری کرج:

مجموعه سد امیرکبیر، امکانات ورزش‌های آبی از جمله قایق‌سواری، اسکی روی آب، ماهیگیری
پیست اسکی دیزین
پیست اسکی خور
روستای آتشگاه کرج
دهکده واریان
کاخ سلیمانیه واقع در خیابان کیانپور محله مصباح و موزه جانورشناسی کرج در محله مصباح خیابان مصباح واقع در دانشکده کشاورزی کرج
موزه تاریخ طبیعی کرج
حمام تاریخی مصباح
دره ارنگه
روستای برغان
رودخانه کرج
غار یخ‌مراد
دره پل خواب
روستای وینه (کرج)
آبشار آدران
دهکده آبی پارس گرمدره
عمارت کلاه فرنگی گرمدره
باغات فاتح جهانشهر
کوه نور بام کرج عظیمیه
دهکده توریستی تفریحی باغستان
پیست موتور کراس حصارک

برخی از جاذبه‌های گردشگری کرج
کاخ مروارید (کاخ شمس)

کاخ مروارید (کاخ شمس)
کاخ سلیمانیه کرج

کاخ سلیمانیه کرج
نمایی از رود کرج در منطقه آدران

نمایی از رود کرج در منطقه آدران
حمام مصباح

حمام مصباح
جاده کرج-چالوس محدوده سد امیرکبیر و رودخانه کرج

جاده کرج-چالوس محدوده سد امیرکبیر و رودخانه کرج
پل تاریخی کرج

پل تاریخی کرج
کاروانسرای شاه عباسی

کاروانسرای شاه عباسی
بوستان ایران کوچک

بوستان ایران کوچک
بوستان چمران

بوستان چمران

مناطق و محله‌ها
مقالهٔ اصلی: مناطق شهرداری کرج
همچنین ببینید: رده:محله‌های کرج
مناطق شهری کرج

شهر کرج دارای ۱۰ منطقه شهری است.

منطقه۱: عظیمیه، اسلام‌آباد
منطقه۲: مصباح، ساسانی، بلوار هفت تیر، میدان قدس (شاه عباسی)، میدان امام حسین(ع)، میدان استاندارد، فرماندهی انتظامی استان البرز، دانشکده کشاورزی کرج دانشگاه تهران، مصلی کرج مصلی امام خمینی (ره)، پارک دکتر چمران، قلمستان، شهید فهمیده، شهرک بنفشه، شهرک استاندارد، شیخ‌آباد، نوروز آباد، حسین‌آباد راه‌آهن، ایستگاه راه آهن کرج، ایستگاه مترو کرج، کر شهرک ذوب آهن، آسیاب برجی
منطقه۳: مهرشهر
منطقه ۴: حسین‌آباد، فاز۴ مهرشهر
منطقه۵: حصارک پایین، گلشهر، دهقان ویلا
منطقه۶: حصارک بالا، شاهین ویلا
منطقه۷: گوهردشت، باغستان
منطقه۸: کوی کارمندان شمالی، عظیمیه، حسن‌آباد، جهانشهر، حاجی‌آباد
منطقه۹: کوی کارمندان جنوبی، مهرویلا
منطقه۱۰: شهرک جهان‌نما، کلاک، خلج‌آباد، حصار

(بروزرسانی جدول: تا آبان ۱۴۰۱)
مشخصات شهرداری مناطق[ب] منطقه شهردار مساحت (متر مربع) جمعیت (۱۳۹۵) نقشه وبگاه
منطقه ۱ محمد گروسی ۸٫۵۹۴٫۰۵۶[۱۰۴] ۱۲۸٫۹۴۳ Urban areas of Karaj 4.png mant1.karaj.ir
منطقه ۲ سیدجواد موسوی ۱۱٫۱۶۰٫۰۰۰[۱۰۵] ۱۱۳٫۷۲۹ Urban areas of Karaj 7.png mant2.karaj.ir
منطقه ۳ مصطفی عابدی ۱۶٫۹۵۶٫۶۰۰[۱۰۶] ۹۷٫۶۸۱ Urban areas of Karaj 1.png mant3.karaj.ir
منطقه ۴ سعید صفری ۱۶٫۵۰۱٫۷۸۰[۱۰۷] ۱۰۳٫۷۹۶ Urban areas of Karaj 10.png mant4.karaj.ir
منطقه ۵ حسین عطایی ۱۱٫۶۷۰٫۰۰۰[۱۰۸] ۲۳۰٫۰۰۰ Urban areas of Karaj 8.png mant5.karaj.ir
منطقه ۶ علی فروغی ۱۸٫۰۰۰٫۰۰۰[۱۰۹] ۲۷۰٫۰۰۰ Urban areas of Karaj 9.png mant6.karaj.ir
منطقه ۷ آرش یگانی ۱۵٫۴۱۰٫۳۴۰[۱۱۰] ۱۶۸٫۰۳۴ Urban areas of Karaj 6.png mant7.karaj.ir
منطقه ۸ غلامرضا رضوانی ۹٫۹۹۸٫۹۰۰[۱۱۱] ۱۳۶٫۲۹۹ Urban areas of Karaj 4.png mant8.karaj.ir
منطقه ۹ مهدی رشیدی ۶٫۰۰۰٫۵۸۰[۱۱۲] ۱۳۵٫۰۰۰ Urban areas of Karaj 2.png mant9.karaj.ir
منطقه ۱۰ سید احمد حسینی ۱۵٫۷۵۰٫۰۰۰[۱۱۳] ۷۲٫۱۲۸ Urban areas of Karaj 3.png mant10.karaj.ir
مناطق اقماری
Map
Wikimedia | © OpenStreetMap

محمدشهر
سرحدآباد
کیانمهر
آق‌تپه

سیاست
شهرداری کرج
نشان شهرداری کرج
مقالهٔ اصلی: شهرداری کرج
همچنین ببینید: فهرست شهرداران کرج

شهرداری کرج سازمان غیردولتی است که مسئولیت اداره شهر کرج را برعهده دارد. مسئولیت مدیریت این سازمان با شهردار کرج است که با حکم از طریق رای‌گیری در شورای شهر کرج انتخاب می‌شود و به وزارت کشور معرفی می‌گردد و وزارت کشور با بررسی صلاحیت منتخب شورا حکم شهردار را صادر می‌کند. شهرداری کرج شامل ۱۰ منطقه است که مدیریت هر منطقه به عهده شهردار آن منطقه است که توسط شهردار کرج انتخاب می‌شود.

شهردار کرج، مهرداد کیانی می‌باشد.[۱۱۴]
شورای شهر کرج
نشان شورای اسلامی شهر کرج
مقالهٔ اصلی: شورای اسلامی شهر کرج

شورای اسلامی شهر کرج، شورایی مرکب از ۱۳ نفر است که با رأی مردم شهر کرج، برای تصمیم‌گیری در خصوص امور مربوط به شهرداری کرج انتخاب می‌شوند.[۱۱۵][۱۱۶][۱۱۷]

رئیس کنونی شورای شهر کرج علی قاسم‌پور می‌باشد.[۱۱۸]
روابط جهانی
سیاست کرج
جلسه علنی شورای چهارم با حضور معاون مسکن وزارت راه و شهرسازی
شهرداری کرج
شورای شهر-دورۀ ششم
دیگر

نبو

شهرهای خواهرخوانده
مقالهٔ اصلی: فهرست خواهرخواندگان ایران
همچنین ببینید: خواهرخواندگی (شهرها)

اندونزیبوگور، اندونزی[۱۱۹][۱۲۰]
چین چنگدو، چین[۱۲۱]

طی دیدار سرپرست شهرداری کرج با فرماندار هاوانا، در تاریخ ۱۷ تیر ۱۴۰۱ مراحل انعقاد تفاهم‌نامه جهت خواهرخواندگی این دو شهر مطرح و بررسی شد.[۱۲۲]

خواهرخواندگی ناشهری کرج:

Emblem of Iran.svg آموزش و پرورش کرج با آموزش پرورش شهرستان نیمروز[۱۲۳]
Tehran Metro Logo.svg متروی تهران با متروی کرج[۱۲۴]

نماد شهری

با توجه به رشد سریع جمعیت، سیاست‌های نادرست شهرداری و عدم تخصیص نماد شاخص شهری به کرج، این شهر تا پیش از احداث باغ گلهای پارک چمران بدون نماد شاخص شهری بود؛[۱۲۵][۱۲۶][۱۲۷]
گل لاله
گل لاله، نماد فرهنگی شهر کرج؛
باغ گلهای بوستان چمران

پس از احداث باغ گلها در بوستان چمران کرج، گل لاله به عنوان نماد اصلی شهر کرج و حتی استان البرز شناخته می‌شود.[۱۲۸][۱۲۹][۱۳۰]
روز فرهنگی کرج

با توجه به نامگذاری کرج در سال‌های اخیر با عنوان ایران کوچک[۱۳۱] و وجود اقوام گوناگون در این شهر، باید برای معرفی این شهر، اقدامات اساسی صورت پذیرد که برپایی جشنواره روز فرهنگی کرج یکی از رویدادهای تأثیرگذار بوده و نماد همبستگی اقوام ایران‌زمین است.[۱۳۲][۱۳۳][۱۳۴]

روز فرهنگی کرج در روز ۲۱ فروردین است که همزمان با آغاز جشنواره لاله‌ها، به عنوان روز فرهنگی کرج، نامگذاری شده‌است.[۱۳۵]
پارک ملی ایران کوچک
شبیه‌سازی روستای ابیانه در بوستان ملی ایران کوچک

همچنین در سالهای اخیر با احداث پارک ایران کوچک در قسمتی از باغ‌های فاتح، این پارک به عنوان نماد هویتی کرج معرفی شده‌است. این پارک تجلی پیوند هویت باغ شهری با معماری فرهنگی ایران زمین در کرج است.[۱۳۶][۱۳۷]
مشکلات زیست‌محیطی
آلودگی هوا در کرج (سال ۱۳۹۹)

با توجه به افزایش شدید جمعیت شهر کرج در سال‌های اخیر و عدم برنامه‌ریزی برای کنترل تراکم جمعیتی و بهبود زیرساخت‌های شهری، شهر کرج با مشکلات زیست‌محیطی بسیاری روبه‌رو شده‌است. برجسته‌ترین مشکلات زیست‌محیطی شهر کرج، آلودگی هوا و بحران آب است.[۱۳۸]
آلودگی هوا

آلودگی هوا بزرگ‌ترین مشکل زیست‌محیطی شهر کرج است. به حدی که در پاییز سال ۱۳۹۹ شهر کرج ۴۴ روز هوای ناسالم را تجربه کرده‌است که آمار بسیار نامطلوبی است. همچنین در سالهای اخیر کرج در ردیف ۸ شهر آلوده کشور قرار گرفته‌است.[۱۳۹][۱۴۰][۱۴۱]

درسال ۱۴۰۱ با ثبت رکوردی جدید، شاخص کیفیت هوا در کرج ۴ بار از عدد ۳۰۰ گذر کرد و درحالت خطرناک قرارگرفت.[۱۴۲][۱۴۳]

از مهم‌ترین علل افزایش آلودگی هوا در کرج، خشک‌شدن تالاب صالحیه، عدم وجود ناوگان حمل و نقل عمومی استاندارد، تخریب باغات، عدم وجود خطوط حمل‌ونقل ریلی به تناسب جمعیت و تراکم جمعیتی بالا به نسبت زیرساخت‌های موجود می‌باشد.[۱۴۴][۱۴۵][۱۴۶]
بحران آب
با احداث تونل انتقال آب به طول ۳۰ کیلومتر از سد امیرکبیر تا تهران، حقآبه کرج از این سد به حداقل خود رسیده‌است.[۱۴۷]

کرج به خصوص در سال‌های اخیر با بحران جدی آب روبه‌رو بوده‌است. از مهم‌ترین علل بحران آب در کرج، اختصاص آب سد کرج به تهران بوده‌است که باعث شده‌است که آب شهر کرج از طریق چاه‌ها و سفره آب‌های زیر زمینی تأمین شود و کرج را با بحران مواجه کند.[۱۴۸] از دیگر علت‌ها نیز تغییرات اقلیمی و افزایش جمعیت می‌باشد.[۱۴۹]
تراکم جمعیتی بالا
دورنمایی از عظیمیه

تراکم جمعیتی بسیار بالا در کرج یکی از مشکلات مهم این شهر است که باعث بروز مشکلات بسیار جدی در کرج شده‌است. تراکم جمعیتی در کرج ۸۹۱ تن است که ۱۹ برابر متوسط کشوری است. در اوایل انقلاب اسلامی، کرج ۲۵۰ هزار تن سکنه داشت اما امروزه بیش از ۲ میلیون نفر جمعیت دارد در حالی که زیرساخت‌های موجود جوابگوی جمعیت دو میلیون نفری کرج نیست.[۱۵۰] مهم‌ترین علت افزایش تراکم جمعیتی شهر، مهاجرت بالای افراد از اقصی نقاط کشور و نیاز این جمعیت به مسکن می‌باشد که آپارتمان نشینی و ساخت و ساز انبوه در کرج و به طبع این اتفاق، تراکم جمعیتی شهر را به شدت افزایش داده‌است .
از سوی دیگر افزایش نیافتن امکاناتی نظیر سرانه فضای سبز و آموزش به تناسب افزایش جمعیت و به‌طور کلی غالب شدن سرانه مسکن بر سرانه فضای سبز، آموزش و بهداشت باعث بروز مشکلات شهری شده‌است.[۱۵۱]

از مشکلات به وجود آمده بخاطر تراکم جمعیتی بالای شهر می‌توان به کمبود سرانه آموزشی، کمبود امکانات بهداشتی، ترافیک، کمبود آب و برق، آلودگی هوا، کمبود امکانات حمل و نقل عمومی و عدم امکان مدیریت بحران در صورت اتفاقاتی نظیر شیوع بیماری‌های واگیر یا زمین لرزه اشاره کرد.[۱۵۲][۱۵۳]
فرونشست زمین
فرونشست زمین یکی از بحران‌های زیست‌محیطی مهم شهرهای ایران است که در سال‌های اخیر بسیار گسترش یافته‌است. کرج در سال‌های اخیر دچار این بحران زیست‌محیطی شده‌است. مناطق مهرشهر، کمالشهر و محمدشهر با میزان شش سانتی‌متر در سال بیشترین میزان فرونشست زمین در مناطق کرج و اطراف شهر را دارند. علت اصلی این فرونشست‌ها برداشت بی‌رویه از آبخوان‌های زیرزمینی است. به دلیل انتقال آب سدهای کرج و طالقان به تهران، آب شرب اکثر مناطق شهری کرج از سفره آب‌های زیرزمینی تأمین می‌شود و کاهش حجم آبخوان‌ها باعث فرونشست زمین و ایجاد فروچاله‌ها خواهد شد. از خطرات فرونشست زمین می‌توان به تخریب تأسیسات زیرزمینی، از بین رفتن چاه‌های تأمین آب[۱۵۴] و در موارد شدید به تخریب سازه‌ها اشاره کرد

---

ارائه شده توسط : حسین ایزدی

در وب سایت : جم نما