معنی و ریشه ضرب المثل گرگ باران دیده چیست

ضرب المثل «گرگ باران دیده » درباره ی افرادی به کار می رود که بسیار با تجربه و دنیا دیده هستند و سرد و گرم روزگار را چشیده اند.

همچنین این عبارت کنایی درباره ی اشخاصی که از سختی ها گذر کرده و آبدیده شده اند نیز به کار می رود و منظور این است که دیگر سختی و مشکل روی این فرد اثر ندارد زیرا که او قبلا شرایط سخت تر را تحمل کرده است.

ریشه ی ضرب المثل گرگ باران دیده

علامه دهخدا درباره ریشه این ضرب المثل می گوید: بچه ی گرگ از باران می ترسد و در زمان بارش باران هر چقدر هم تشنه و گرسنه باشد از سوراخ خود بیرون نمی آید، اما گرگ هایی که بزرگ تر شده اند و بیرون از خانه هستند دیگر ترسی از باران ندارد زیرا که مواجه شدن با باران به آن ها آموخته است که باران آسیبی به آن ها نمی زند.

اگر به همین دلیل بسنده کنیم باید بگوییم گرگ بچه باران دیده، نه گرگ باران دیده، زیرا کلمه ی گرگ در این ترکیب وصفی ناظر بر گرگ های بزرگ است که در صحرا ها و بیابان ها به دنبال طعمه می روند و اگر غرض و مقصود بچه گرگ باشد اولا گرگ بچه را به جای گرگ در مثل بالا به کار می بردند.

دکتر محمد معین هم در فرهنگ جامع و بی نظیر خود می نویسد: گویند گرگ از باران می ترسد و در باران از سوراخ خود بیرون نمی آید اما همین که در صحرا باشد و باران بخورد دیگر ترسش می ریزد.

ضرب المثل «گرگ باران دیده» ازحدود 900 سال پیش تا امروز، به همین شکل، در متون نظم و نثر فارسی مورد استفاده قرار گرفته و سپس مردم عامه نیز آن را به همین شکل و با همان منظور ( گرگ باران دیده: شخصی که سرد و گرم روزگار را چشیده است) به کار برده اند.

ز باران کجا ترسد آن گرگ پیر
که گرگینه پوشد به‌ جای حریر ( نظامی)

کی چون رخ من، دیده‌ ی یاران دیده؟
کی همچو خزان من، بهاران دیده؟
من شیر نَرَم، رمیده زین بیشه‌ ی خشک
گرچه مثل است: گرگ باران‌ دیده (مسیح کاشانی)

روزی در این باب، با گرگ مشورت کرد؛ گرگی کهنه بود باران ‌دیده (ضیاء نخشبی)

گرگ باران دیده صحیح است یا گرگ بالان دیده

اما شکل دیگر ضرب المثل « گرگ بالان دیده » می باشد که اولین بار مولف برهان قاطع در سال 1602 قمری وارد فرهنگ لغات فارسی کرد و عبد الرشید حسینی تتوی که مولف فرهنگ رشیدی می باشد با استناد به همین امر آن را در فرهنگ رشیدی به کار برد و بدین ترتیب « گرگ بالان دیده » وارد کتاب های لغت شد.

واژه ی «بالان» به معنی «دام و تله ای که جانواران در آن گیر کنند» می باشد و معنی ضرب المثل یعنی گرگی که یک بار در تله افتاده باشد و یا از دام و کمین شکارچی گریخته باشد تجربه ای ارزشمند دارد و دیگر گرفتار نخواهد شد.

ارائه شده توسط : حسین ایزدی

در وب سایت : جم نما